Wetenschappers ontdekten in het zuiden van Portugal een massagraf met honderden uitgestorven reuzensalamanders. De tot nog toe onbekende soort kon wel twee meter lang worden en beschikte over honderden scherpe tanden.
Prehistorie
Prehistorie
De prehistorie of oertijd is de benaming voor het vroegste tijdperk in de menselijke geschiedenis. Alles wat er bekend is over de prehistorie, is gebaseerd op archeologische vondsten. Directe geschreven bronnen zijn er niet, omdat het schrift nog niet bestond.
We duiden het begin van de prehistorie doorgaans aan als het moment waarop de mensachtigen, zoals de Homo Erectus of Neanderthalers en later de Homo Sapiens, op aarde verschenen, pakweg drie tot vijf miljoen jaar geleden. Sommige historici hanteren het moment waarop mensen gereedschap begonnen te gebruiken als beginpunt. Volgens die definitie zou de prehistorie duren van 2,5 miljoen jaar geleden tot 100 voor Christus.
De prehistorie is opgedeeld in deze perioden:
- Steentijd
- Oude Steentijd (Paleolithicum - 2,5 mln tot 10.500 v.C.)
- Middensteentijd (Mesolithicum - 10.500 tot 5.300 v.C.)
- Nieuwe Steentijd (Neolithicum - 5.300 tot 3.200 v.C.)
- Bronstijd (3.200 tot 800 v.C.)
- IJzertijd (800 tot 12 v.C.)
NEDERLAND IN DE PREHISTORIE
De Nederlandse prehistorie wordt gedateerd van 250.000 tot 350.000 jaar geleden. De oudste vondsten als vuursteen en pijlspitsen dateren uit deze periode. De eerste sporen van mensen in Nederland zijn afkomstig van Neanderthalers. De eerste moderne mensen, de Homo Sapiens, verschenen pas aan het einde van de laatste ijstijd, vlak voor het begin van de Middensteentijd.
Een jachtkamp in Friesland van circa 8.000 jaar geleden is het eerste teken in Nederland dat er diverse stammen leefden. Zij leefden hoogstwaarschijnlijk van de vele watervogels en vissen uit de talloze beken, meertjes en veengebieden. Nederland was in de Middensteentijd namelijk grotendeels een moerasdelta.
Vondsten en sporen van boerderijen suggereren dat rond 5.300 v. Christus de eerste landbouwers het gebied introkken. Rond 4.100 voor Christus ontstond de Trechterbekercultuur. Die liet veel zichtbare sporen na, zoals de hunebedden.
De Bronstijd begon ongeveer 2.000 jaar voor Christus in Nederland, dat suggereren vondsten als stenen aambeelden en koperen tongdolkjes. In die tijd trokken Keltische stammen het gebied binnen. Soms verdreven ze de oorspronkelijke bevolking, soms vermengden ze zich ermee. In de eerste paar eeuwen voor Christus vielen Germaanse stammen het land binnen. Dat was eveneens de periode waarin in Nederland de ijzertijd aanbrak.
OPMERKELIJKE ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN UIT DE PREHISTORIE
Als een archeoloog iets vindt uit de prehistorie, dan is het meestal een werktuig, wapen, gebruiksvoorwerp, munt of sieraad. Toch zijn er enkele grote bouwwerken gevonden die de tand des tijds hebben doorstaan.
STONEHENGE
Eén van de meest bekendste is Stonehenge. Historici en archeologen denken dat de bouw van het megalithische monument 2.300 jaar geleden werd afgerond. Opmerkelijk is dat Stonehenge waarschijnlijk over een periode van ruim 6.000 jaar is gebouwd. Zo zijn er paalkuilen daterend van 8.000 jaar voor Christus gevondenen is er circa 3.100 voor Christus een cirkelvormige verhoging met een gracht aangelegd. De bewerkte staande stenen werden pas tussen 2.600 en 2.400 geplaatst. De meeste historici geloven dat Stonehenge diende als een begraafplaats voor een dynastie van heersers, hoewel dit nooit bewezen is.
HUNNEBEDDEN OF DOLMEN
Andere voorbeelden van megalithische vondsten zijn de Nederlands-Deense hunebedden, ook wel dolmen genoemd. Deze bouwwerken bestaan veelal uit drie rechtopstaande stenen met één platte steen als ‘dak’ en werden gebruikt als grafkamers. Soortgelijke bouwwerken zijn door heel Europa gevonden. Dolmen werden gedurende de hele prehistorie opgericht. De Nederlandse hunebedden stammen uit circa 3450 tot 3250 voor Christus.
MENHIRS
Vergelijkbare monumenten zijn de menhirs, bekend uit Astérix en Obelix. Deze lange, verticale stenen werden in heel Europa geplaatst, hoewel de meeste in Frankrijk zijn gevonden. Veel historici denken dat menhirs onderdeel waren van megalithische constructies, zoals Stonehenge, maar de stenen worden ook afzonderlijk gevonden. Wat de functie is, is niet duidelijk. Sommigen denken dat ze als een prehistorische kalender werden gebruikt, terwijl anderen geloven dat het heiligdommen waren voor druïdes of religieuze rituelen. De oudste menhirs dateren van 3.000 voor Christus.
MANNETJE VAN WILLEMSTAD
Een andere, opmerkelijke vondst uit prehistorisch Nederland is het Mannetje van Willemstad. Dit is een poppetje van ongeveer 12,5 centimeter hoog waarvan alleen het gezicht menselijke trekken heeft. Het mannetje werd op 8 meter diepte gevonden tijdens de aanleg van de Volkeraksluizen en stamt uit circa 4.450 voor Christus. De functie ervan is onbekend. Mogelijk diende het als speelgoed of als een ritueel voorwerp. Het mannetje is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
VENUS VAN WILLENDORF
Een andere prehistorische beeldje is de Venus van Willendorf. Dit 11,1 centimeter grote beeldje werd gevonden in Oostenrijk en stamt uit 24.000 tot 22.000 voor Christus. Opmerkelijk is dat het gemaakt is van kalksteen, een gesteente dat nergens in het gebied te vinden is. Ook de oorspronkelijke functie van dit beeldje is onbekend. Omdat de vrouwelijke geslachtskenmerken overdreven zijn afgebeeld, denken veel historici dat het diende als vruchtbaarheidssymbool.
Archeologen vonden in Israël stenen gereedschap dat honderdduizenden jaren geleden gebruikt werd. Niet ver daar vandaan vonden zij de overblijfselen van een uitgestorven olifantensoort. Op de bewerkte stenen werden sporen van vet en bot gevonden, een unieke vondst. Nader onderzoek moet uitwijzen of de vroege mensen stenen gereedschappen gebruikten om olifanten en andere dieren te doden voor voedsel.
Amerikaanse archeologen hebben in Ethiopië het fossiel opgegraven van een onderkaak die hoogstwaarschijnlijk toebehoort aan een vroege mensensoort. De kaak zou ongeveer 2,8 miljoen jaar oud zijn. Deze ontdekking geeft meer inzicht in het menselijk leven in een tot nu toe onbekende periode.
Lees hier wat u van het meinummer van Archeologie Magazine kunt verwachten.
Tot nu toe werd altijd aangenomen dat heide sinds de Middeleeuwen deel uitmaakt van ons Nederlandse landschap. Nieuw onderzoek schijnt echter een heel ander licht op deze soort vegetatie. Zo’n 5000 jaar geleden dwaalden Nederlandse herders namelijk al met hun kudde over dit soort gronden.
Een opgravingsteam deed in Griekenland een bijzondere ontdekking. Volgens hen vonden ze het oudste graf in zijn soort in dat land. Ze ontdekten de skeletten van een man en een vrouw. Ze stierven tegelijkertijd of kort na elkaar. Koolstofanalyse gaf aan dat de skeletten uit ongeveer 3800 vóór Chr. dateren. Waaraan ze gestorven zijn en of ze verwant aan elkaar zijn is nog onbekend. Hopelijk brengt verder onderzoek meer aan het licht.
Het Archeologisch Instituut van Jayapura heeft in de Indonesische provincie Papua grotten gevonden die aardewerk, dierlijke botten en schelpen van zoetwater- en zeeweekdieren bevatten. Onderzoekers vermoeden dat de oeroude grotten werden gebruikt door mensen uit het Neolithische tijdperk.
In Taiwan hebben onderzoekers resten gevonden van mensachtigen die leefden tussen 170.000 en 10.000 jaar geleden. Wellicht gaat het om een geheel onbekende soort.
De vondst van een prehistorische begraafplaats op het Japanse eiland Okinawa werpt een nieuw licht op de ontwikkeling van de cultuur op het eiland. Lang bleef het een raadsel hoe de eerste culturen op het Japanse eiland ontstaan waren. Deze vondst geeft archeologen nieuwe inzichten in het ontstaan van de eerste primitieve culturen op Okinawa.
Wist je dat mammoeten vrijwel nooit door de sneeuw banjerden? En dat de IJstijd ook zeer warme periodes kende? Nee? Dan moet je zeker langskomen bij de expositie Giants of the Ice Age die vanaf 27 november in Amsterdam EXPO is te zien. Uw redacteur bracht alvast een bezoekje aan de tentoonstelling.
Een 3.500 jaar oude ceremoniële dolk uit het midden van de Bronstijd is door de eigenaar lange tijd gebruikt om zijn kantoordeur open te houden. De man had het stuk brons ongeveer tien jaar geleden gevonden bij het omploegen van zijn land. Archeologen ontdekten het waardevolle stuk net op tijd voordat het weggegooid zou worden.
Zondag 23 november staat het informatiecentrum Futureland in het teken van fossielen die dagelijks op het Maasvlaktestrand worden gevonden. Iedereen die een fossiel heeft gevonden tijdens een wandeling op het Maasvlaktestrand (of ergens anders) kan deze laten beoordelen door echte experts in het vakgebied.
Zoekveld
Archeologie Magazine
Nieuwsbrief
Het beste van Archeologie Online in uw inbox?
Webform
Tekst onder formulier
Wij vinden privacy belangrijk. We gaan dan ook zorgvuldig met persoonsgegevens om. Lees er alles over in ons privacy-statement.
