Tijdens het aanleggen van een nieuwe weg in het Britse King’s Lynn is een intacte urn aangetroffen. De rode aardewerken pot is 2.500 jaar oud en vormt een opwindende vondst voor de archeologen die werken op de site.
Prehistorie
Prehistorie
De prehistorie of oertijd is de benaming voor het vroegste tijdperk in de menselijke geschiedenis. Alles wat er bekend is over de prehistorie, is gebaseerd op archeologische vondsten. Directe geschreven bronnen zijn er niet, omdat het schrift nog niet bestond.
We duiden het begin van de prehistorie doorgaans aan als het moment waarop de mensachtigen, zoals de Homo Erectus of Neanderthalers en later de Homo Sapiens, op aarde verschenen, pakweg drie tot vijf miljoen jaar geleden. Sommige historici hanteren het moment waarop mensen gereedschap begonnen te gebruiken als beginpunt. Volgens die definitie zou de prehistorie duren van 2,5 miljoen jaar geleden tot 100 voor Christus.
De prehistorie is opgedeeld in deze perioden:
- Steentijd
- Oude Steentijd (Paleolithicum - 2,5 mln tot 10.500 v.C.)
- Middensteentijd (Mesolithicum - 10.500 tot 5.300 v.C.)
- Nieuwe Steentijd (Neolithicum - 5.300 tot 3.200 v.C.)
- Bronstijd (3.200 tot 800 v.C.)
- IJzertijd (800 tot 12 v.C.)
NEDERLAND IN DE PREHISTORIE
De Nederlandse prehistorie wordt gedateerd van 250.000 tot 350.000 jaar geleden. De oudste vondsten als vuursteen en pijlspitsen dateren uit deze periode. De eerste sporen van mensen in Nederland zijn afkomstig van Neanderthalers. De eerste moderne mensen, de Homo Sapiens, verschenen pas aan het einde van de laatste ijstijd, vlak voor het begin van de Middensteentijd.
Een jachtkamp in Friesland van circa 8.000 jaar geleden is het eerste teken in Nederland dat er diverse stammen leefden. Zij leefden hoogstwaarschijnlijk van de vele watervogels en vissen uit de talloze beken, meertjes en veengebieden. Nederland was in de Middensteentijd namelijk grotendeels een moerasdelta.
Vondsten en sporen van boerderijen suggereren dat rond 5.300 v. Christus de eerste landbouwers het gebied introkken. Rond 4.100 voor Christus ontstond de Trechterbekercultuur. Die liet veel zichtbare sporen na, zoals de hunebedden.
De Bronstijd begon ongeveer 2.000 jaar voor Christus in Nederland, dat suggereren vondsten als stenen aambeelden en koperen tongdolkjes. In die tijd trokken Keltische stammen het gebied binnen. Soms verdreven ze de oorspronkelijke bevolking, soms vermengden ze zich ermee. In de eerste paar eeuwen voor Christus vielen Germaanse stammen het land binnen. Dat was eveneens de periode waarin in Nederland de ijzertijd aanbrak.
OPMERKELIJKE ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN UIT DE PREHISTORIE
Als een archeoloog iets vindt uit de prehistorie, dan is het meestal een werktuig, wapen, gebruiksvoorwerp, munt of sieraad. Toch zijn er enkele grote bouwwerken gevonden die de tand des tijds hebben doorstaan.
STONEHENGE
Eén van de meest bekendste is Stonehenge. Historici en archeologen denken dat de bouw van het megalithische monument 2.300 jaar geleden werd afgerond. Opmerkelijk is dat Stonehenge waarschijnlijk over een periode van ruim 6.000 jaar is gebouwd. Zo zijn er paalkuilen daterend van 8.000 jaar voor Christus gevondenen is er circa 3.100 voor Christus een cirkelvormige verhoging met een gracht aangelegd. De bewerkte staande stenen werden pas tussen 2.600 en 2.400 geplaatst. De meeste historici geloven dat Stonehenge diende als een begraafplaats voor een dynastie van heersers, hoewel dit nooit bewezen is.
HUNNEBEDDEN OF DOLMEN
Andere voorbeelden van megalithische vondsten zijn de Nederlands-Deense hunebedden, ook wel dolmen genoemd. Deze bouwwerken bestaan veelal uit drie rechtopstaande stenen met één platte steen als ‘dak’ en werden gebruikt als grafkamers. Soortgelijke bouwwerken zijn door heel Europa gevonden. Dolmen werden gedurende de hele prehistorie opgericht. De Nederlandse hunebedden stammen uit circa 3450 tot 3250 voor Christus.
MENHIRS
Vergelijkbare monumenten zijn de menhirs, bekend uit Astérix en Obelix. Deze lange, verticale stenen werden in heel Europa geplaatst, hoewel de meeste in Frankrijk zijn gevonden. Veel historici denken dat menhirs onderdeel waren van megalithische constructies, zoals Stonehenge, maar de stenen worden ook afzonderlijk gevonden. Wat de functie is, is niet duidelijk. Sommigen denken dat ze als een prehistorische kalender werden gebruikt, terwijl anderen geloven dat het heiligdommen waren voor druïdes of religieuze rituelen. De oudste menhirs dateren van 3.000 voor Christus.
MANNETJE VAN WILLEMSTAD
Een andere, opmerkelijke vondst uit prehistorisch Nederland is het Mannetje van Willemstad. Dit is een poppetje van ongeveer 12,5 centimeter hoog waarvan alleen het gezicht menselijke trekken heeft. Het mannetje werd op 8 meter diepte gevonden tijdens de aanleg van de Volkeraksluizen en stamt uit circa 4.450 voor Christus. De functie ervan is onbekend. Mogelijk diende het als speelgoed of als een ritueel voorwerp. Het mannetje is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
VENUS VAN WILLENDORF
Een andere prehistorische beeldje is de Venus van Willendorf. Dit 11,1 centimeter grote beeldje werd gevonden in Oostenrijk en stamt uit 24.000 tot 22.000 voor Christus. Opmerkelijk is dat het gemaakt is van kalksteen, een gesteente dat nergens in het gebied te vinden is. Ook de oorspronkelijke functie van dit beeldje is onbekend. Omdat de vrouwelijke geslachtskenmerken overdreven zijn afgebeeld, denken veel historici dat het diende als vruchtbaarheidssymbool.
Een internationale groep onderzoekers heeft uitgewezen dat de Sahara vroeger geen woestijn, maar een weidelandschap was. Eerder werden diverse grottekeningen gevonden die suggereerden dat de vroegere bewoners van het gebied veehouders waren. Dankzij een aantal potresten is nu aangetoond dat er 7.000 jaar geleden vee kon grazen in het gebied.
Een internationale groep onderzoekers heeft uitgewezen dat de Sahara vroeger geen woestijn, maar een weidelandschap was. Eerder werden diverse grottekeningen gevonden die suggereerden dat de vroegere bewoners van het gebied veehouders waren. Dankzij een aantal potresten is nu aangetoond dat er 7.000 jaar geleden vee kon grazen in het gebied.
Het icoon voor het ontstaan van Rome, een bronzen beeld van een wolvin met twee menselijke zuigelingen, blijkt 1.700 jaar jonger dan de stad zelf. Dat werd afgelopen zaterdag officieel bekend gemaakt in het Capitoline Museum, waar een zaal is gewijd aan het legendarische beeld.
Tijdens een archeologische begeleiding in de Kruibeekse potpolder bij Bazel in België is een sleutelbeen aangetroffen van een prehistorische mens. Het bot is gedateerd op meer dan 6.500 jaar oud. In het gebied werden tevens enkele andere prehistorische vondsten gedaan door de Archeologische Dienst Waasland, maar dit was de meest bijzondere.
Er wordt al eeuwen gespeculeerd over de functie van Stonehenge. Zo is het onder andere bestempeld als een astronomisch observatorium, een plaats voor heling en een tempel voor rituele offers. Een nieuw onderzoek suggereert dat het in de prehistorie diende als vredesmonument.
Duitse wetenschappers hebben de vondst van een aantal gefossiliseerde parende schildpadkoppels bekend gemaakt. De 47 miljoen jaar oude resten van de reptielen geven inzicht in hoe een prehistorisch meer een van de rijkste fossielbronnen werd.
De vondst van een 3.300 jaar oude goudschat in Noord-Duitsland roept een discussie op tussen Duitse archeologen.
Tijdens een archeologische opgraving in Sri Lanka zijn prehistorische menselijke resten aangetroffen. Het is voor het eerst dat er een intact skelet van een man uit de prehistorie wordt gevonden op het Aziatische eiland. De opgravingen werden uitgevoerd door de Archeologische Dienst van Sri Lanka.
In het zuiden van Servië heeft een team van experts een necropolis uit de vroege bronstijd aangetroffen. De wetenschappers van het Archeologische Instituut van de Servische Academie voor Wetenschap vonden de eeuwenoude begraafplaats nabij de stad Vranje.
In een afgelegen deel van Australië hebben archeologen van de Universiteit van Zuid-Queensland een 28.000 jaar oud fragment van een rotstekening aangetroffen. De tekening is gecreëerd door Aboriginals en is het tot nu toe oudst bekende voorbeeld van rotskunst in Australië.
Archeologen hebben in een neolithisch dorp vermoedelijk het oudst bekende toilet in Vietnam ontdekt. Wetenschappers hopen hierdoor veel te leren over de oude culturen in het gebied.
Zoekveld
Archeologie Magazine
Nieuwsbrief
Het beste van Archeologie Online in uw inbox?
Webform
Tekst onder formulier
Wij vinden privacy belangrijk. We gaan dan ook zorgvuldig met persoonsgegevens om. Lees er alles over in ons privacy-statement.
