Een prehistorische tekening van paarden in de Grotten van Lascaux
Patrick Janicek
Mysterie opgelost: hier temde de mens voor het eerst paarden
Het is een vraag die paleontologen al decennia bezighoudt; waar zijn paarden voor het eerst gedomesticeerd? Een internationaal team van wetenschappers heeft dit mysterie nu eindelijk opgelost. Op de Pontisch-Kaspische Steppe (een gebied wat vandaag de dag delen van Oost-Roemenië, Oost-Moldavië, Zuid-Oekraïne en Zuid-Rusland beslaat), zo blijkt uit hun onderzoek. Deze conclusie baseren de wetenschappers op een grootschalig DNA-onderzoek naar overblijfselen van paarden, die gevonden zijn door heel Eurazië.
Het domesticeren van het paard heeft een ontzettend grote impact gehad op allerlei belangrijke aspecten van het menselijke bestaan. Zaken als: transport, oorlog, communicatie, handel, landbouw, ziekte en biologische en culturele uitwisseling. Waar en hoe de mensheid precies is begonnen met het temmen van paarden was decennialang echter ontzettend moeilijk te achterhalen, aangezien er weinig archeologische bewijzen van overgebleven zijn.
Oude theorie
Lang vermoedden wetenschappers dat paarden voor het eerst gedomesticeerd zijn door leden van de Botajcultuur. Dit was een kopertijd-cultuur, die bestond van ca. 3700 tot 3100 v.Chr. in het noorden van het huidige Kazachstan. Recent onderzoek wees echter uit dat deze vermoedens hoogstwaarschijnlijk niet klopten. Het DNA van de paarden die hier gevonden zijn, bleken namelijk niet overeen te komen met het DNA van het moderne paard (Equus caballus). Bovendien vond men bewijs dat er hier waarschijnlijk op de oude paardensoort gejaagd werd, in plaats van dat de dieren gebruikt werden voor vervoer of landbouw.
Grootschalig DNA-onderzoek
Het wetenschappelijk team, onder leiding van paleogeneticus Ludovic Orlando, besloot daarom om overblijfselen van paarden door heel Eurazië te bestuderen. In totaal heeft het team DNA-onderzoek verricht bij 273 paarden, die leefden tussen ca. 50.000 en 200 voor Christus. Dit DNA is vervolgens vergeleken met het DNA van moderne paarden.
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
Dit onderzoek leverde verrassende resultaten op. Het bleek dat tussen ongeveer 2.200 en 2.000 v.Chr. er een dramatische verandering plaats heeft gevonden in de genetische samenstelling van paarden. Een paardensoort die tot dan toe geïsoleerd leefde op de Pontisch-Kaspische Steppe, verspreidde zich plotseling over het hele Europese en Aziatische continent. Binnen enkele eeuwen had deze soort vrijwel alle wilde paardensoorten vervangen, van de Atlantische kust tot aan Mongolië. Deze verspreiding bleek ook nog eens gelijk te lopen met de verspreiding van paardenwagens in Azië en het verspreiden van Indo-Europese talen.
De Pontisch-Kaspische Steppe
Terpsichores via Wikimedia Commons.
Gehoorzamer en sterker
De wetenschappers vonden bovendien twee interessante verschillen tussen de paardensoort van de Pontisch-Kaspische Steppe en de wilde soorten die deze paarden vervingen. Ze vonden namelijk genetisch materiaal dat geassocieerd wordt met gehoorzamer gedrag en een sterkere ruggengraat. Belangrijke eigenschappen voor dieren die gebruikt worden voor vervoer en landbouw. Het is dus waarschijnlijk geen toeval dat juist deze soort voor het eerst door mensen is getemd.
Bron: CNRS.
