Archeologie Magazine 5 van 2025
Cleopatra, machtige vorstin, despoot en/of verleidster?
Als er één vrouw in de geschiedenis is die telkens weer de aandacht trekt, dan is het Cleopatra VII Philopator (69 v.Chr. – 30 v.Chr.). Zij was de laatste in een lange lijn van Ptolemeïsche heersers over Egypte. Was zij werkelijk de mooiste vrouw van de oudheid? Een sterke vorstin die haar charmes inzette voor haar volk? Of toch een kille, verkwistende despoot, een sluwe verleidster? Ondanks duizenden boeken blijft veel onbekend: waar zij werd geboren, hoe zij stierf en waar zij begraven ligt.
In Parijs loopt momenteel een grote tentoonstelling in het Institut du monde arabe (IMA). Daar wordt Cleopatra’s leven uitgebreid belicht. Tegelijk starten komend najaar opgravingen ten oosten van Alexandrië, op een plek waar mogelijk haar graf ligt. Historicus Dick Harrison schreef onlangs een nieuw boek over Cleopatra’s leven en dood. Dat bewijst hoezeer zij, ruim tweeduizend jaar na haar ondergang, nog altijd fascineert en telkens opnieuw mensen weet te inspireren.
Archeologische drones redden ook levens in Syrië
De nederzettingsheuvels, ook wel tells genoemd, zijn vaak de enige verhogingen in de vlakten van Syrië. Als archeologische monumenten getuigen zij van duizenden jaren geschiedenis. Tijdens de veertien jaar durende burgeroorlog kregen ze een strategische betekenis. Zowel regeringsleger als rebellen gebruikten de heuvels voor bases, die zwaar met mijnen waren beveiligd. Hevige gevechten lieten diepe sporen na. Helaas raakten in de afgelopen jaren steeds vaker spelende kinderen ernstig gewond of kwamen om door explosieven die op deze plekken achterbleven.
Met behulp van drones worden nu luchtfoto’s gemaakt die helpen om mijnenvelden in kaart te brengen. Tot voor kort mochten buitenlanders in Syrië dergelijke opnames niet maken. Duitse archeologen kregen nu toch toestemming en zetten de technologie dubbel in. Enerzijds helpen hun drones levens te redden door gevaarlijke zones te lokaliseren, anderzijds leveren de beelden belangrijke documentatie over de schade aan eeuwenoud cultureel erfgoed. Zo beschermen ze zowel mens als geschiedenis.
De Hanzestad Visby
Visby, de grootste stad van het Zweedse eiland Gotland, was in de Middeleeuwen een bruisend handelscentrum. Dankzij de Hanze kende de stad twee eeuwen van bloei. Haar middeleeuwse stadsplattegrond, stadsmuren, pakhuizen en kerkruïnes zijn zo goed bewaard gebleven dat Visby is uitgeroepen tot Werelderfgoed. De ommuurde binnenstad geldt zelfs als de best behouden commerciële vestingstad van Noord-Europa, aldus de Nederlandse UNESCO Commissie. Hier ademt elke steen de sfeer van de middeleeuwse handelsroutes en de culturele uitwisseling van die tijd.
Al jaren stond Visby op het wensenlijstje van de Kamper Kogge, een nagebouwd veertiende-eeuws vrachtschip. Archeoloog Ruurd Kok kreeg onlangs de kans mee te varen tijdens een tocht langs de Zweedse zuidkust. Zijn ervaring met de reis en zijn blik op de stad deelt hij in een artikel in dit nummer. Samen met hem nemen we nu een kijkje in Visby, waar geschiedenis, erfgoed en een kosmopolitische sfeer samenkomen.
Het oude Egypte: een millennia-lange fascinatie
Het oude Egypte spreekt sinds mensenheugenis tot de verbeelding. De eeuwenlange geschiedenis en monumentale resten roepen ontzag en nieuwsgierigheid op. Van piramides tot hiërogliefen: het land van de farao’s blijft fascineren. Die belangstelling begon al in de oudheid zelf. De Egyptenaren gingen namelijk bewust om met hun verleden. Zij ontdekten voorwerpen van vroegere generaties, hielden stambomen bij en vertelden verhalen over monumenten die al eeuwen voor hen bestonden. Zo raakte zelfs hun eigen geschiedenis vervlochten met die van eerdere dynastieën.
Ook in onze tijd blijft de fascinatie bestaan. Eeuwen van onderzoek brachten veel kennis, maar er blijven evenveel mysteries bestaan. Daarom trekken tentoonstellingen over Egypte wereldwijd publiek. De winterexpositie Discovering Ancient Egypt, na een succesvolle wereldtournee, keerde dit jaar terug naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Daar staat opnieuw de zoektocht centraal om dit illustere rijk beter te begrijpen, en de band tussen heden en een millennia-oud verleden te ervaren.
De archeologische schatkamer van Durham
Durham, gelegen in het noordoosten van Engeland, is gebouwd op een bodem vol geschiedenis. Bijna dagelijks worden er archeologische vondsten gedaan. Het is dan ook geen toeval dat toekomstige archeologen er aan de universiteit hun opleiding krijgen. Studenten en onderzoekers vullen samen de collectie van het Museum of Archaeology aan. Het museum dient niet alleen als tentoonstellingsruimte, maar ook als lesmateriaal: elk object dat je er ziet, maakt deel uit van een verhaal dat nog steeds wordt ontrafeld.
Bijzonder is dat vrijwel alle tentoongestelde voorwerpen afkomstig zijn uit County Durham zelf. Daarmee vormt het museum een tastbare brug tussen de inwoners, hun leefomgeving en de geschiedenis die letterlijk onder hun voeten ligt. Het gebouw bevindt zich bovendien tussen twee UNESCO-werelderfgoederen: Durham Castle en de kathedraal. Samen maken zij van de stad een unieke plek waar archeologie, onderwijs en erfgoed samenkomen. Een waar walhalla voor elke (toekomstige) archeoloog.
Abonneer je voor 2 oktober dan ontvang je dit nummer 17 oktober bij je thuis!
