Het staat bekend als de kortste dag van het jaar: 21 december. Dit is de dag met gemiddeld het minste daglicht. Na deze datum neemt de hoeveelheid daglicht op een dag weer toe. Deze omslag naar langer wordende dagen wordt ook wel de winterzonnewende genoemd. Dit was duizenden jaren geleden al reden voor feest. Diverse oude beschavingen bouwden grote stenen bouwwerken - megalieten - ter ere van de winterzonnewende. In dit artikel hebben we vijf van deze bouwwerken voor je op een rijtje gezet.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

​​​​Stonehenge, Verenigd Koninkrijk

Stonehenge is één van de bekendste monumenten van het Verenigd Koninkrijk. Het staat bekend om zijn indrukwekkende opstelling van staande stenen en dwarsliggers. De meest opvallende kenmerken zijn de buitenste steencirkel en de formatie in de vorm van een hoefijzer. Het precieze nut van het tussen 3.100 en 1.600 v.Chr. daterende bouwwerk is echter nog altijd een mysterie. Volgens onderzoekers kan het hier gaan om een begraafplaats voor leden van de lokale prehistorische heersende familie. Een andere theorie is dat de stenen in de Stonehenge een helende werking zouden hebben en dat mensen uit verschillende uithoeken van Groot-Brittannië naar Stonehenge kwamen.
Sommige delen van Stonehenge lijken te zijn georiënteerd op de zonsopgang aan het begin van de winter. Bij zonsopgang tijdens de winterzonnewende schijnen de stralen door de stenen openingen en markeren ze mogelijk het begin van het zonnejaar. Om deze reden wordt Stonehenge in verband gebracht met de winterzonnewende. Nog altijd komen mensen naar Stonehenge om de zonsopkomst op 21 december te kunnen bewonderen.

Newgrange, Ierland

Newgrange is een neolithische grafheuvel in Ierland. Het monument is gebouwd rond 3.200 v.Chr. en is hiermee ouder dan Stonehenge. De grafheuvel heeft het een langgerekte gang van 18 meter lang die leidt naar een centrale grafkamer. Newgrange was vermoedelijk een koninklijke grafheuvel voor de toenmalige lokale heersers.

Tijdens de winterzonnewende, wanneer de zon op zijn laagste punt aan de hemel staat, schijnt een lichtstraal door een smalle opening boven de ingang van Newgrange. Deze lichtstraal dringt de gang binnen en verlicht de grafkamer, waardoor de donkere ruimte tijdelijk wordt verlicht. Deze opmerkelijke uitlijning suggereert dat Newgrange werd gebruikt als een zonnekalender of ceremoniële plek om het begin van het zonnejaar in te luiden. Voor de landbouw kon het bijvoorbeeld handig zijn om te weten wanneer het nieuwe zonnejaar begon.
 

Maes Howe, Verenigd Koninkrijk

Maes Howe is een ondergrondse grafkamer die rond 3.000 v.Chr. is gebouwd op het Schotse eiland Mainland. Net als de grafkamer in Newgrange wordt de toegang gevormd door een lange, smalle tunnel in de heuvel. In 1153 werd Maes Howe geplunderd door Vikingen, die vermoedelijk op zoek waren naar schatten en waardevolle spullen. Hierbij werd het dak van de grafkamer opengebroken.

De grafkamer is zo gebouwd dat het interieur geheel wordt verlicht door zonlicht tijdens de laatste zonnestralen van de winterzonnewende. De winterzonnewende bij Maes Howe was een belangrijke lokale gebeurtenis. Net als bij Newgrange werd het moment dat de zon de binnenkant van Maes Howe verlichtte gezien als het begin van het nieuwe zonnejaar. Tegenwoordig is het nog altijd één van de belangrijkste monumenten van de Orkney-eilanden.
 

El Castillo, Mexico

De oude Mayastad Chichén Itzá op het schiereiland Yucatán in Mexico staat bekend om zijn grote piramidevormige bouwwerk dat bekend staat als El Castillo. Deze piramide heeft aan alle vier de zijden een trap die naar boven leidt, waar zich de tempel voor de gevederde slangengod Quetzalcoatl bevindt.

De piramide staat bekend om een verschijnsel dat tweemaal per jaar plaatsvindt. Tijdens de lente-equinox (eind maart) en herfst-equinox (eind september) staat de zon lijnrecht op de evenaar. Op deze twee dagen werpt de zon midden op de dag een schaduw op de zijkant van de trap. Vanwege de traptreden lijkt deze schaduw op een slang die naar beneden kronkelend. Dit slangenlijf is een symbool voor Quetzalcoatl, die dan weer even te zien zou zijn op aarde. Sommige onderzoekers gaan ervan uit dat er een dergelijk verschijnsel plaatsvindt tijdens de winterzonnewende aan het einde van december.
 

Cahokia, Verenigde Staten

Tegenover de Amerikaanse stad St. Louis bevinden zich de Cahokia Mounds. Dit uitgestrekte archeologische complex bestaat uit verschillende heuveltjes. De heuveltjes zijn gemaakt door de Mississippicultuur, die tussen de zesde en vijftiende eeuw aan de Mississippirivier leefde. Op de plek van deze heuvels zou de grootste stedelijke nederzetting hebben gestaan van deze inheemse samenleving.

Een deel van de heuvels is georiënteerd op bepaalde. In de elfde eeuw is de Cahokia Woodhenge gebouwd. Dit is een zonnekalender bestaande uit diverse houten palen en kleinere heuveltjes. Deze zonnekalender markeerde zonnestanden die belangrijk waren voor de Mississippicultuur, zoals de lente- en herfstequinoxen en de winter- en zomerzonnewenden.