De beroemde Piramide van Kukulcán.
Darvin Santos via Pixabay.
Chichén Itzá: De laatste belangrijke Mayastad
Chichén Itzá is volgens velen het meest iconische overblijfsel van de rijke geschiedenis van het Mayavolk. Deze stad is gesticht rond de zevende eeuw en was één van de belangrijkste Mayasteden op het schiereiland Yucatán (in het zuidoosten van Mexico). Bijzonder is ook dat deze stad uitzonderlijk goed bewaard is gebleven, met de Piramide van Kukulcán als bekendste bezienswaardigheid. Chichén Itzá is dan ook een belangrijke toeristische trekpleister in Mexico. Het ruïnecomplex van Chichén Itzá staat sinds 1988 op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Bovendien zijn de ruïnes van Chichén Itzá in 2007 uitgeroepen tot één van de zeven nieuwe wereldwonderen.
Het ontstaan van Chichén Itzá
Yucatán, de regio waarin Chichén Itzá, ligt, werd vanaf de derde eeuw bewoond door de Maya’s. Deze beschaving bestond uit een netwerk van kleine stadstaatjes dat zich uitstrekte tot het hedendaagse El Salvador. Deze Mayasteden raakten vanaf de negende eeuw grotendeels in verval, vanwege droogte en onderlinge oorlogen, en werden door de bevolking verlaten.
Kaart van het Centraal-Amerikaanse vasteland. Het rode gebied markeert de verspreiding van de Mayabeschaving voor de achtste eeuw. De ligging van Chichén Itzá is geel omcirkeld.
Kmusser, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons.
In het noorden van Yucatán bleven de Mayasteden na de negende eeuw echter bloeien, waaronder ook Chichén Itza. Wetenschappers gaan ervan uit dat Chichén Itzá rond het jaar 600 is gesticht, maar in de eerste paar eeuwen niet van bijzonder groot regionaal belang was. Dit veranderde in 987, toen de stad in handen kwam van Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl, de semi-legendarische koning van de Tolteken. De Tolteken kwamen uit Centraal-Mexico en worden gezien als de voorgangers van de meer bekende Azteken. Topiltzin maakte van Chichén Itzá een heuse metropool, onder meer door de stad toegankelijker voor buitenstaanders te maken. Hierbij kreeg de stad in de loop der jaren ook een nieuw politiek systeem. De stad werd niet meer bestuurd door een ahau (Mayaheerser), maar er kwam een vorm van collectief leiderschap, waarbij de Tolteken niet met harde hand regeerden.
Het stadsbeeld van Chichén Itzá
Chichén Itzá was een metropool met relatief veel voorzieningen. Naast woningen, tempels, paleizen en een markt, zijn er ook ruïnes aangetroffen van een klooster, een balspelbaan en zelfs een sterrenwacht. De gebouwen die zijn aangetroffen in Chichén Itzá zijn gebouwd in Maya-stijl, maar hadden wel Tolteekse invloeden. Op veel gebouwen in de stad zijn illustraties aangebracht. Het gaat hierbij vooral om doodshoofden, adelaars, krijgers en oorlogssituaties. Vermoedelijk zijn deze decoraties een gebruik dat zou zijn overgewaaid uit Centraal-Mexico.
Beeltenissen van doodshoofden op een muur in Chichén Itzá.
DEZALB via Pixabay.
De ruïne van El Caracol, de sterrenwacht van Chichén Itzá.
Andresnavarroforever, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons.
De stad had relatief veel tempels, waarvan de Piramide van Kukulcán uit de negende eeuw het grootst is. De trappiramide was een heiligdom ter ere van Kukulcán, een Mayagodheid die vooral werd vereerd in Yucatán. Kukulcán was een gevederde slang en is ook als zodanig afgebeeld langs de trappen van de piramide. De piramide, beter bekend onder zijn Spaanse naam ‘El Castillo’, heeft vier zijden die ieder zijn voorzien van trappen die 91 treden tellen. In totaal komt dit uit op het totaal aantal dagen in een jaar. Dit aantal treden is niet per toeval gekozen. De piramide werd namelijk ook gebruikt als kalender, in combinatie met de stand van de zon. Boven op de trappiramide is ook een tempel voor Kukulcán gebouwd, wat het gebouw in totaal 30 meter hoog maakt.
Een stenen beeld van het hoofd van Kukulcán. Op de achtergrond is El Castillo te zien, met de tempel bovenop.
ZuyuaT, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons.
Het verval van de Mayabeschaving
Na de twaalfde eeuw begon Chichén Itzá in belang af te nemen. Het Toltekenrijk stortte ineen, waarna andere stadstaatjes in Yucatán vochten om de regionale heerschappij. Chichén Itzá was hier niet tegen bestand. De stad werd in de jaren daarop steeds vaker aangevallen en geplunderd vanuit omliggende Mayasteden.
Chichén Itzá moet op een onbekend moment tussen de dertiende en zestiende eeuw verlaten zijn. Toen de Spanjaarden aan het begin van de zestiende eeuw in Yucatán aankwamen troffen ze weliswaar een bloeiende samenleving aan, maar Chichén Itza maakte daar geen deel meer van uit. Gedurende de eerste helft van de zestiende eeuw werd Yucatán, ondanks het verzet van de Maya’s, gekoloniseerd door Spaanse conquistadores. Vanaf 1588 maakten de ruïnes van Chichén Itzá deel uit van Hacienda Chichén: een landgoed dat werd gebruikt voor veeteelt.
De herontdekking van Chichén Itzá
Na de Spaanse verovering van Yucatán werd Chichén Itzá voor enkele eeuwen vergeten. Hier kwam pas halverwege de negentiende eeuw verandering in, toen de Mayabeschaving meer in de belangstelling raakte bij het Westerse publiek. De cultuur van de Maya’s was namelijk een vaker terugkerend thema in de literatuur van de negentiende eeuw. Tegen het einde van de negentiende eeuw gingen steeds meer Britse, Franse en Amerikaanse geleerden op reis naar het inmiddels compleet overwoekerde Chichén Itzá.
Het overwoekerde Nonnenklooster van Chichén Itzá, in 1859 gefotografeerd door de Franse fotograaf Désiré Charnay.
Désiré Charnay, Publiek Domein, via Wikimedia Commons.
Vanaf 1913 vond er uitgebreid archeologisch onderzoek plaats in de ruïnes van de stad. Bij de opgravingen en restuaraties werden de archeologen van de Mexicaanse overheid bijgestaan door Amerikaanse wetenschappers. Dit onderzoek heeft nog tot het eind van de jaren 1960 geduurd. Vanaf de jaren 1970 werd de Mexicaanse overheid officieel eigenaar van het ruïnecomplex en begon het aantrekkelijk te maken voor toerisme. Tegenwoordig is Chichén Itzá een van de belangrijkste toeristische bestemmingen van Mexico, met ruim twee miljoen bezoekers per jaar.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
