Portugese archeologen hebben een oud zee-astrolabium opgedoken. Het gaat om het oudste bekende zee-astrolabium dat ooit gevonden is. Archeologen van de Universiteit van Warwick hebben de vondst gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift The International Journal of Nautical Archaeology én in het Guiness book of Records.

Het zee-astrolabium werd gevonden in het wrak van het schip Esmeralda dat deel uitmaakte van de vloot van Vasco da Gama tijdens diens tweede reis naar India. De Esmeralda kwam in de problemen voor de kust van het eiland Al Hallaniyah en strandde daar in 1503. Het zee-astrolabium dat aan boord was, was echter ouder. Archeologen hebben het instrument gedateerd op 1496. Ook de scheepsbel van de Esmeralda is gevonden. Die bel zou afkomstig zijn uit 1498 en zou daarmee meteen de oudste scheepsbel zijn.

Uniek astolabium

Het zee-astrolabium is om meerdere redenen uniek. Het is het enige bekende zee-astrolabium dat uit een enkele massieve schijf bestaat en is gedecoreerd met het wapen van Portugal. Het gevonden zee-astrolabium is volgens archeologen een soort ‘missing link’ in de kennis over de meetinstrumenten. Op basis van bronnenmateriaal weten we hoe de eerste zeeastrolabia,  die uit een enkele schijf bestonden, werkten, en hoe vanaf 1517 zeeastrolabia met meerdere open ringen in gebruik raakten. Het exemplaar dat nu gevonden is lijkt een soort tussenvorm te zijn en kan daarmee veel informatie geven over de ontwikkeling van zeeastrolabia, maar ook over hoe scheepslieden in de vroege zestiende eeuw navigeerden.

Onderzoek met lasers

Dat het daadwerkelijk om een astrolabium gaat, bleek uit onderzoek met lasers. Dankzij de scans vonden de archeologen een gradenboog die in de schijf gegraveerd was, maar inmiddels met het blote oog niet meer waar te nemen was. De achttien markeringen die met een interval van vijf graden in de schijf gemarkeerd waren, gaven prijs dat dit echt een navigatie-instrument was.

Wat is een astrolabium?

Een zeeastrolabium was een meetinstrument dat in de late vijftiende eeuw en in de vroege zestiende eeuw werd gebruikt als navigatie-instrument. De techniek werd vooral gebruikt door de Spaanse en Portugese ontdekkingsreizigers zoals Columbus, Barthelomeus Dias en Vasco da Gama die in deze periode grote zeereizen maakten. Zeeastrolabia horen bij de meest waardevolle vondsten voor maritiem archeologen. Er zijn slechts 104 van deze meetinstrumenten overgeleverd.

Het nu gevonden zeeastrolabium is vernoemd naar Vicente Sodré, een oom van Vasco da Gama en bevelhebber van de Esmeralda.

Bron en afbeelding:

University of Warwick: Earliest known Mariner’s Astrolabe research published today to go in Guinness Book of Records