Ooit strekte het Byzantijnse rijk zich uit van Noord Afrika tot Italië en het Midden-Oosten, totdat het rijk langzaam ten onder ging onder druk van de oprukkende islamitische rijken. Zo staat het in veel geschiedenisboeken. Maar nieuw archeologisch onderzoek wijst op andere oorzaken. 

Op het hoogtepunt van haar macht strekte het Byzantijnse rijk zich uit van Italië en Griekenland tot in het zuiden van Israël en Noord-Afrika. Maar die Een team archeologen onderzocht afvalbergen uit de Byzantijnse periode in Elusa, een archeologische vindplaats in het huidige Israël. En die afvalbergen gaven veel waardevolle informatie vrij. Als eerst bleek dat de afvalbergen in laagjes waren opgebouwd. Dat suggereert volgens de archeologen dat de inzameling van afval centraal georganiseerd werd. Maar er was nog iets raars. Uit het onderzoek bleek ook dat die georganiseerde inzameling al ruim een eeuw gestopt was, toen Elusa werd veroverd. Volgens de archeologen een teken dat er al veel langer meer aan de hand was, maar wat?

Analyse van afvalbergen

Het antwoord op die vraag ligt in de uitgegraven afvalhopen. Door analyse van materiaal, zoals olijfpitten en potscherven, dat de archeologen in de afvalbergen van Elusa opgroeven, kon worden bepaald wanneer de afvalinzameling precies plaatsvond, welke materialen wanneer werden gebruikt, maar dus ook wanneer de afvalinzameling en dus het centrale gezag ophield met functioneren. En daaruit trokken de archeologen een opvallende conclusie: dat gebeurde al halverwege de zesde eeuw. Ruim voordat het gebied veroverd werd.

Oorzaak bij klimaatverandering?

De klimaatverandering in de zesde eeuw zou daar de oorzaak van zijn, zij het indirect. Uit bronnenmateriaal en eerder onderzoek weten we dat er in de zesde eeuw een periode van klimaatverandering plaatsvond. Een serie vulkaanuitbarstingen veroorzaakte een periode van afkoeling in Noord-Europa en Azië. De periode van afkoeling en de tegelijk rondwarende Justiniaanse Pest-epidemie zorgden voor een grote demografische crisis in het Byzantijnse rijk. Die trof Elusa niet direct, maar raakte volgens de archeologen waarschijnlijk wel de economie van het gebied. Zo verzwakte volgens de archeologen de grensregio van het Byzantijnse rijk al lang voordat oprukkende machten het Byzantijnse rijk in het defensief drongen.

De archeologen presenteerden hun onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences