Archeologen hebben in Kani Shaie, Irakees Koerdistan, het fundament van een enorm en uiterst zeldzaam gebouw ontdekt. De structuur, die dateert uit de vroege Uruk-periode (ca. 3300 – 3100 v.Chr.), geeft onderzoekers meer informatie over hoe de beschaving zich meer dan 5000 jaar geleden ontwikkelde in en rond Mesopotamië.

Tekst: Rens van Maasakker

De spectaculaire vondst in Kani Shaie

Het Kani Shaie Archeologisch Project, een samenwerking tussen de Universiteit van Coimbra en de Universiteit van Cambridge, heeft het opmerkelijkste resultaat tot nu toe geboekt met de ontdekking van een monumentaal gebouw. Deze structuur is blootgelegd op het hoogste deel van de Kani Shaie-heuvel en is uitzonderlijk groot voor de locatie en de datering, wat sterk wijst op een publieke of ceremoniële functie. Archeologen vermoeden dat het mogelijk diende als een cultusruimte of een officiële verzamelplaats.

De interpretatie dat het om een openbare structuur gaat, wordt versterkt door de vondst van wandkegels (wall cones). Dit zijn typische, decoratieve elementen die overvloedig werden gebruikt in de architectuur van de gelijknamige stad Uruk in het zuiden van Mesopotamië.

Rondom de structuur werden bovendien artefacten aangetroffen die wijzen op welvaart en georganiseerde macht. Zo vonden de onderzoekers een fragment van een gouden hanger, een zeldzaam teken van toegang tot kostbare metalen en sociale rijkdom binnen deze gemeenschap. Daarnaast kwam een cilinderzegel uit de Uruk-periode tevoorschijn, een instrument dat essentieel was voor administratieve praktijken, controle en het legitimering van macht. De vondst is strategisch gelegen in de Zagros-bergen, ten oosten van de rivier de Tigris.

Scherven uit 3100 v.Chr. die bij de opgraving gevonden werden

Projeto Arqueológico de Kani Shaie

Nieuw licht op de bakermat

De datering van het gebouw valt in de Uruk-periode (ca. 3300 – 3100 v.Chr.), een tijdperk dat de opkomst van de eerste steden in de menselijke geschiedenis markeert.

De traditionele kijk op deze tijd is dat de grote beschavingen en innovaties zich uitsluitend in het vlakke zuiden, rond steden als Uruk, ontwikkelden. De bergachtige gebieden werden vaak gezien als buitengebieden, voornamelijk leveranciers van grondstoffen. Dit monumentale gebouw en de vondst van het goud en het zegel spreken die gedachte nu tegen.

De ontdekking suggereert namelijk dat plaatsen als Kani Shaie geen geïsoleerde buitenposten waren. In plaats daarvan had de stad een sleutelrol die actief en complex deelnam aan de culturele en politieke netwerken van de regio. Het toont aan dat er al vroeg een complex netwerk van contacten bestond tussen de metropool Uruk in het zuiden en de bergregio's in het oosten, waarbij Kani Shaie mogelijk fungeerde als een belangrijk regionaal centrum.

De onderzoekers van de Universiteit van Coimbra en de Universiteit van Cambridge benadrukken dat Kani Shaie de belangrijkste vindplaats is om de ontwikkeling van de vroegste sociale en politieke structuren in de Vruchtbare Halvemaan — de bakermat van de beschaving — te begrijpen. De opgravingen in de regio zullen worden voortgezet om de rol van dit onverwachte machtscentrum volledig te reconstrueren.