Links een karakteristieke druppelvormige stenen vuistbijl. Die vulde een menselijke hand en er waren grote gereedschappen nodig om die te maken. In tegenstelling tot de kleine gereeschappen (rechts).

Emory University

Het formaat van ons gereedschap onderscheidde ons als mens

Het maken en gebruiken van gereedschap is werd lang beschouwd als een van de belangrijkste zaken waarmee mensen zich onderscheiden van andere dieren. Een paper dat is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Evolutionary Anthropology brengt daar een belangrijke nuance in aan. Het is niet zozeer het gebruik van gereedschap, maar het formaat van die gereedschappen dat de grote onderscheidende factor is.

Kleine stukjes steen

Voor het onderzoek bestudeerden antropologen onder leiding van een team van de Emory University uit de VS archeologisch materiaal dat teruggaat tot meer dan 2 miljoen jaar van menselijke evolutie. Het paper beschrijft hoe bij opgravingen op verschillende continenten kleine stukjes bewerkte steen van enkele centimeters groot. Die stukjes steen werden gebruikt mee te snijden, huiden mee te schrapen of te doorboren. Op al die plekken werden die stukjes steen op ongeveer dezelfde leeftijd geschat. Volgens de onderzoekers waren die kleine gereedschappen vergelijkbaar met de paperclips of wegwerpscheermesjes van onze tijd. Simpel te produceren en daarom ook makkelijk te vervangen.

Onderscheid van ander stenen gereedschap

Daarmee onderscheidden de mensen zich van andere primaten die ook gereedschap gebruikten. Andere mensachtigen die stenen gereedschap gebruikten, gebruikten vooral grote gereedschappen die ze gebruikten dichtbij de plek waar ze bleven en die gereedschappen vonden. Mensen gebruikten juist steeds kleinere gereedschappen en begonnen te migreren.

Samenhang met menselijke evolutie

De onderzoekers onderscheidden verschillende momenten waarop zulke kleine gereedschappen ontwikkeld werden, die samenhangen met de menselijke evolutie. Zo is bijvoorbeeld ook te zien dat er een grote toename van klein gereedschap is in periodes van extreme klimaatverandering, zoals aan einde van de laatste ijstijd, of op het moment dat mensen gebruik begonnen te maken van wapens zoals pijl en boog.

Het maken van zulk klein stenen gereedschap vraagt een grote mate van precisie. Het hakken en slijpen van het gereedschap was een priegelkarweitje en ook het kiezen van de juiste steen, vroeg veel specifieke kennis. Volgens de onderzoekers toont het onderzoek aan dat de vroege mensen niet zomaar ‘holbewoners’ waren, maar technische hoogstandjes wisten de produceren.