Zwommen er ooit veel meer walvissen in de Middellandse zee? En joegen de Romeinen op walvissen? Daar lijkt het wel op. Bij opgravingen aan de Straat van Gibraltar zijn botten van de noordkaper en de grijze walvis gevonden, tussen Romeinse ruïnes.

Lang werd gedacht dat de noordkaper en grijze walvis nooit in de Middellandse Zee voorkwamen. Ondanks een tweeduizend jaar oud verhaal van Plinius de Oudere waarin vertelde over orka's die voor de kust bij wat nu Cadiz is, op jonge walvissen joegen. Maar buiten dat verhaal waren er geen tastbare bewijzen dat de dieren zich echt in de Middellandse Zee hadden opgehouden. Vandaag de dag zijn er nog maar weinig walvissen in de Middellandse Zee te zien. Sterker nog: de grijze walvis komt alleen nog voor in het noorden van de Grote Oceaan. Niet bepaald in de buurt van de Middellandse Zee dus.

Toch walvissen in de Middellandse Zee

Nu lijkt het er echter op dat er toch grijze walvissen en noordkapers in de Middellandse zee rond zwommen, en dat zij waarschijnlijk in de beschutte delen van de zee hun jongen kregen. In een publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the Royal Society of London B vertellen onderzoekers dat zij tussen resten van Romeinse bebouwing aan de straat van Gibraltar walvisbotten hebben gevonden, die toebehoorden aan noordkapers en grijze walvissen. Nog opmerkelijker: de botten zijn gevonden tussen resten van gebouwen die werden gebruikt voor het verwerken van gevangen vis. Dat zou erop kunnen wijzen dat de Romeinen de walvissen zelf vingen en verwerkten.

Romeinse visindustrie

De Spaanse kusten rond de Straat van Gibraltar waren een belangrijk centrum voor de Romeinse visindustrie. Op veel plekken zijn resten van grootschalige visindustrie gevonden. In die complexen werden grote vissen, zoals tonijn, verwerkt en geëxporteerd.

Vingen de Romeinen walvissen?

De vondst bewijst nog niet dat de Romeinen structureel walvissen vingen. Het zou goed kunnen dat de Romeinen walvisvlees verwerkten als er toevallig een dier aanspoelde op de kust. Toch kan het zijn dat als het verhaal van Plinius de Oudere klopt, de Romeinen in staat waren de grote dieren te vangen. Het is mogelijk dat zij met kleine bootjes en harpoenen de walvissen dicht onder de kust belaagden en aan land brachten. Baskische walvisjagers vingen met die methode ook walvissen tijdens de middeleeuwen.

Walvissen over het hoofd gezien door archeologen?

Maar de opgraving draagt niet alleen bij aan onze kennis over de Romeinse visindustrie. Ook ons beeld van de ontwikkeling van het ecosysteem in de Middellandse Zee komt flink op z'n kop te staan. Nooit eerder kwam de aanwezigheid van de walvissoorten uit onderzoek naar voren, waardoor de archeologen vermoeden dat er bij oudere onderzoeken iets groots over het hoofd gezien is. Zij roepen historici en archeologen hun onderzoeken naar de fauna van de Middellandse Zee nog eens goed te bestuderen en te kijken of er meer informatie over de walvissen te vinden is.

Bronnen:

• University of York: Ancient bones from Roman archaeological sites reveal two whale species lost from the Mediterranean Sea
• Proceedings of the Royal Society B: Forgotten Mediterranean calving grounds of grey and North Atlantic right whales: evidence from Roman archaeological records

Afbeelding:

• Noordkaper met jong [Public Domain] via Wikimedia Commons