Een artistieke representatie van de meteorietexplosie (gebaseerd op wetenschappelijk bewijs)
Allen West en Jennifer Rice, CC BY-ND
Verwoestte een meteoriet het Bijbelse Sodom?
Archeologen van de Universiteit van Californië - Santa Barbara (UC Santa Barbara) hebben bewijs gevonden voor een verwoestende meteorietexplosie rond het jaar 1650 v.Chr. boven de archeologische vindplaats Tall el-Hammam in het westen van Jordanië. Deze ontdekking is des te interessanter omdat sommige archeologen al langere tijd opperen dat Tall el-Hammam de locatie is van Sodom, een stad die volgens de Bijbel door God verwoest zou zijn vanwege de morele verdorvenheid van zijn inwoners.
Tall el-Hammam is lang bewoond geweest, al vanaf kopertijd (ca. 4300 – 3600 v.Chr). Rond 1650 v.Chr. was het de grootste, continu-bewoonde stad in het zuiden van de Levant. Destijds was Tall el-Hammam ongeveer 10 keer groter dan Jeruzalem en 5 keer groter dan Jericho. “Cultureel gezien een ontzettend belangrijke plek”, vertelt James Kennett, emeritus hoogleraar geowetenschappen aan de UC Santa Barbara, in een persbericht. “Veel van de vroege culturele complexiteit van de mens is hier ontstaan.”
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
De nederzetting is voor een lange tijd onafgebroken bewoond geweest, maar dat neemt niet weg dat het in de loop der eeuwen meerdere keren verwoest en weer herbouwd is. Hierbij werd steeds op de ruïnes van de oude stad een nieuwe herbouwd. Hierdoor zijn er vele archeologische lagen ontstaan.
Gekookte stenen, verglaasde potscherven
De archeologische laag uit de zogenoemde midden-bronstijd (ca. 2000 - 1500 v.Chr.) bevat volgens de archeologen “hoogst ongebruikelijk” materiaal. Hier zijn potscherven gevonden waarvan de buitenste laag is verglaasd. Ook zijn er kleistenen gevonden met luchtbelletjes erin, “alsof ze gekookt zijn” schreven de onderzoekers in het artikel dat hierover verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Scientific Reports. Verder groeven de archeologen er deels gesmolten dakpannen en gesmolten stukken pleister op. “We zagen bewijs voor temperaturen hoger dan 2.000 °C.”, aldus Kennett. Een veel hogere temperatuur dan men met de technologie van toen in staat was te bereiken. Zelfs hogere temperaturen dan die bereikt worden tijdens een vulkaanuitbarsting.
Een 'gekookte' steen
Ted E. Bunch et al. / Nature Scientific Reports
Meteorietexplosie
De onderzoekers vergelijken de vermoedelijke meteorietexplosie bij Tall el-Hammam met de Toengoeska-explosie van 1908. Toen explodeerde een ongeveer 50 meter brede meteoriet 8 kilometer boven het aardoppervlak in Siberië. Als gevolg van de explosie braken in een omtrek van 30 tot 40 kilometer bomen aan de basis van de stam af. Een vergelijkbare schokgolf zou Tall el-Hammam gemakkelijk met de grond gelijk hebben gemaakt. Meteorietexplosies in de lucht worden waarschijnlijk veroorzaakt doordat een meteoriet plots een dikkere laag van de atmosfeer raakt.
Een foto van omgevallen bomen, genomen tijdens een expeditie onder leiding van Leonid Kulik in 1929
Leonid Kulik, publiek domein
Ongewone materialen
Verdere bewijzen voor deze theorie zijn de “extreem ontwrichte en gefragmenteerde menselijke skeletten, gevonden in de regio”, schreven de onderzoekers. Volgens Kennett is het sterkste bewijs voor de meteorietexplosie echter de ongewone materialen die aangetroffen zijn: “Ik denk dat de belangrijkste ontdekking het geschokte kwarts is. Dit zijn zandkorrels met scheurtjes, die alleen onder ontzettend hoge druk gevormd worden. Kwarts is een van de hardste materialen op aarde. Het is zeer lastig om het schokverschijnselen te laten vertonen.” De aanwezigheid van geschokt kwarts wordt vaak gebruikt om te bewijzen dat een krater het resultaat is van een meteorietinslag, niet een vulkanische explosie, aangezien hierbij de druk niet hoog genoeg is. Ook zijn er andere ongewone materialen gevonden, onder andere microdeeltjes diamant, ijzer, goud, nikkel en platina.
Een microscopisch kleine diamant, ingebed in een potscherf
Ted E. Bunch et al. / Nature Scientific Reports
Wel of niet Sodom?
Tall el-Hammam is al enkele jaren het onderwerp van fel debat. Archeologen zijn namelijk verdeeld over de vraag of deze nederzetting nu wel of niet de locatie van het Bijbelse Sodom is. De theorie is in eerste instantie geopperd door archeoloog Steven Collins, die er in 2005 begon met opgravingen. In 2015 liet hij in een interview met Popular Archaeology weten: “Tall el-Hammam leek aan alle criteria te voldoen die de [Bijbelse] teksten vereisen. Ervan uitgaande - gebaseerd op de tekst over Sodom - dat het de grootste stad was van alle steden in het oosten van Jordanië (...) was Tall el-Hammam een no-brainer als voornaamste kandidaat voor het originele Sodom.”
Niet iedereen is het hier echter mee eens. Volgens sommige archeologen komen de beschrijvingen in het Bijbelse verhaal niet genoeg overeen met de geografie rondom Tall el-Hammam. Ook zouden volgens hen Collins beweringen niet overeenkomen met de Bijbelse chronologie.
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
Consistent met een kosmische luchtexplosie
Volgens het Bijbelse verhaal werd Sodom verwoest door zwavel en vuur dat uit de hemel kwam vallen, waardoor alle inwoners om het leven kwamen. Het klinkt als een ooggetuigenverslag van een meteorietexplosie. Kennett: “Alle observaties die beschreven worden in het bijbelverhaal zijn consistent met een kosmische luchtexplosie, maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat deze stad inderdaad het Sodom is uit het Oude Testament.” Ondanks het gebrek aan hard wetenschappelijk bewijs voor de locatie van Sodom, is het volgens de onderzoekers zeer goed mogelijk dat de meteorietexplosie generatieslang via mondelinge overlevering in het collectief geheugen is gebleven. Dit zou dan als inspiratie voor het bijbelverhaal gediend kunnen hebben.
Bronnen: Nature Scientific Reports, Popular Archaeology, UC Santa Barbara, Wikipedia (1) (2).
