De stenen scheepsvormige constructie
Kevin Smith
'Stenen schip' moest Vikingen redden van de ondergang van de wereld
In de IJslandse lavagrot genaamd Surtshellir hebben archeologen een aantal bijzondere ontdekkingen gedaan die te maken hebben met Ragnarok, het verhaal over de ondergang van de wereld zoals voorspeld in de Noordse mythologie. Zo is er in de grot een stenen scheepsvormige constructie aangetroffen met daarin verschillende dierenbotten, waarschijnlijk overblijfselen van offers die gebracht zijn om Ragnarok te voorkomen. Ook zijn er bij het schip kralen uit Irak en een mineraal uit het oosten van Turkije gevonden.
De Surtshellir is ontstaan tijdens een vulkaaneruptie bijna 1.100 jaar geleden. Lava die toen uit de vulkaan spuwde, creëerde uiteindelijk het versteende lavaveld Hallmundarhraun. Op sommige plekken versteende de lava aan het oppervlak terwijl het magma eronder vloeibaar bleef en weg kon stromen. De holtes die hierdoor achterbleven vormen nu het grottencomplex dat bekendstaat als Surtshellir.
Verontrustende vulkaaneruptie
Kort voor de vulkaaneruptie (in de eerste helft van de tiende eeuw) begonnen de eerste Vikingen het eiland te koloniseren. IJsland was tijdens de eruptie dus nog een jonge kolonie. De archeologen vermoeden dat Noordse kolonisten deze eruptie associeerden met het mythologische Ragnarok. “De impact van de eruptie moet verontrustend zijn geweest. Het moet een enorme uitdaging zijn geweest voor de net aangekomen kolonisten.” schreef het archeologisch team in hun paper, gepubliceerd in de Journal of Archaeological Science.
“Surtheshil, - de grot zelf - ontstond tijdens de eerste vulkaaneruptie die Noord-Europeanen direct hebben kunnen aanschouwen sinds het einde van de laatste ijstijd.” verklaart Kevin Smith, hoofdauteur van het bovengenoemde paper, tegenover Archeologie Online. Het gaat om een effusieve eruptie, ook wel een schildvulkaan genoemd; een type vulkaan met vlakke helling waar de lava geleidelijk uitstroomt met weinig explosieve activiteit. “Het lijkt erop dat de eruptie 10 tot 20 jaar heeft plaatsgevonden nadat de eerste kolonisten waren gearriveerd. Zij verwachtten een leeg en vruchtbaar land aan te treffen, waar ze hun boerenkolonies konden stichten."
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
De Noordse kolonisten kwamen uit een regio waar vulkanische erupties nooit voorkwamen. De vulkanische eruptie op IJsland kan volgen Smith tot wel 35 jaar hebben voortgeduurd, en daarbij lava over een oppervlakte van 240 km2 hebben uitgevloeid. Over vruchtbaar graasland en bossen. “Stel je voor wat voor impact dat gehad heeft op de kolonisten, die pas net begonnen waren met het land te ontginnen en uitkeken naar een relatief eenvoudig bestaan.” aldus Smith.
Het einde van de wereld
Volgens het Ragnarokverhaal zal vlak voor het einde van de wereld een groot gevecht plaatsvinden tussen alle verschillende godenfamilies uit de Noordse mythologie. Uiteindelijk zal de strijd uitmonden in een gevecht tussen Freyr, god van de vruchtbaarheid, en Surt, een vuurreus met een brandend zwaard (naar wie Surtshellir vernoemd is). Surt verslaat Freyr en vernietigt vervolgens bijna alles in een alomvattende wereldbrand.
Dierenoffers aan Freyr?
Met behulp van koolstofdatering hebben de archeologen vastgesteld dat Surtshellir kort na het einde van de vulkaaneruptie door mensen betreden is. Hierna is de stenen scheepsconstructie gemaakt, die vervolgens zo’n 80 tot 120 jaar lang gebruikt is om dierenbotten in te verbranden. De archeologen vermoeden dat de botten als offer werden verbrand, om zo Ragnarok af te wenden. De redenering hiervoor bedacht, is dat dierenbotten afkomstig zijn van vruchtbare wezens, waardoor ze een offer vormden voor Freyr. Dit hielp Freyr vervolgens weer in zijn strijd met Surt.
Voorwerpen uit het Nabije Oosten
In de buurt van het schip zijn ook 63 kralen gevonden - waarvan 3 afkomstig uit Irak - en een goudgeel kleurig mineraal uit het oosten van Turkije genaamd Orpiment. Dergelijke vondsten verwacht men niet zo snel in IJsland aan te treffen. Het is dan ook niet duidelijk hoe ze hier precies terecht gekomen zijn. Misschien hebben IJslandse Vikingen de kralen zelf meegenomen tijdens één van hun reizen, of wellicht hebben de voorwerpen via handel IJsland bereikt. Hoe ze hier ook terecht zijn gekomen, ze vormden waarschijnlijk een waardevol offer om Ragnarok te voorkomen.
Bekering tot christendom
Gedurende de 11de eeuw bekeerde een groot deel van de IJslandse bevolking zich tot het christendom. Koolstofdateringen wijzen erop dat men rond deze tijd gestopt is met het brengen van offers in Surtshellir. De grot werd daarna echter alsnog geassocieerd met het einde van de wereld. Volgens de archeologen bestond er namelijk een (bij)geloof onder IJslandse christenen dat Satan hier zou verschijnen tijdens de Dag des Oordeels.
Bronnen: Journal of Archaeological Science, Live Science.
