Archeologen hebben met behulp van koolstofdatering vast kunnen stellen dat het prehistorische grafmonument Flagstones zo’n twee eeuwen ouder blijkt te zijn dan gedacht. Het megalithisch monument vlakbij Dorchester in het zuiden van Engeland dateert uit 3.200 v. Chr. Hiermee lijkt het erop dat Flagstones een prototype kan zijn geweest voor andere vergelijkbare monumenten, zoals het nabijgelegen Stonehenge.

Tekst: Danique Bouman 

Ontstaan van Flagstones

Lang werd gedacht dat Flagstones even oud was als Stonehenge (ca. 2.900 v. Chr.). Door middel van koolstofdatering hebben archeologen echter vast kunnen stellen dat Flagstones ongeveer twee eeuwen eerder is ontstaan dan gedacht. Eerder onderzoek met koolstofdatering leidde tot een ruime schatting van het late vierde of vroege derde millennium v. Chr. Uit zeventien nieuwe koolstofdateringen blijkt Flagstones echter rond 3.200 v. Chr. gebouwd te zijn. Ook is het onderzoekers gelukt om de chronologie van Flagstones veel nauwkeuriger in kaart te brengen. Zo tonen de koolstofdateringen aan dat de begrafenisrituelen tussen 3.265-3.104 en 3.220-3.065 v. Chr. plaatsvonden. Met uitzondering van enkele begrafenissen die meer dan een millennium hierna plaatsvonden.

Koolstofdatering

Koolstofdatering is een techniek waarmee archeologen erg precies kunnen nagaan uit welke tijd vondsten dateren. Bij deze techniek wordt er gemeten hoeveel koolstof er is achtergebleven in organische resten. Bij Flagstones is hiervoor gebruikgemaakt van menselijke resten, hertengeweien en houtskool. Koolstof wordt opgenomen tijdens de ademhaling en wanneer een organisme overlijdt wordt dit niet meer opgenomen. Daarna wordt heel langzaam de koolstof afgebroken. Door te meten hoeveel koolstof er nog aanwezig is in het organisme, in vergelijking met een levend organisme, kunnen onderzoekers berekenen hoelang geleden het organisme gestorven is.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

Begrafenisrituelen in de nieuwe steentijd

Na de ontdekking van archeologische resten tijdens de aanleg van een snelweg in de jaren 80 werd er voor het eerst onderzoek gedaan naar Flagstones. Eerder was er al een sarsensteen (een soort zandsteen) gevonden in het gebied, maar men besefte toen niet dat deze deel uitmaakte van een groter megalithisch monument. Tijdens de opgravingen in de jaren 80 werd een cirkelvormige omheining ontdekt die overeenkomsten had met de eerste fase van Stonehenge. Deze omheining was ontstaan doordat er verschillende kuilen waren gegraven die in elkaar overliepen.

Flagstones diende in de neolithische periode, oftewel de nieuwe steentijd (ca. 4.000-2.900 v. Chr.), als een locatie voor begrafenisrituelen. Zo zijn er bijvoorbeeld drie kindergraven teruggevonden in de kuilen van de omheining en restanten van een crematie van een jongvolwassen man. De meeste graven die zijn teruggevonden bevinden zich in de omheiningskuilen, maar ook onder een grote platte steen is er een graf teruggevonden. Dit komt overeen met begrafenisrituelen bij andere vergelijkbare locaties zoals Stonehenge, waar ook graven werden gevonden in de omringde kuilen. Opvallend is dat waarschijnlijk een gedeelte van de begravingen tegelijk met de bouw van de omheining plaatsvonden. Dit werd mogelijk gedaan als initiële inwijding van het monument. 

Verandering in grafmonumenten

Tijdens het midden-neolithicum in Groot-Brittannië, verschoof de constructie van rechthoekige en lineaire grafmonumenten naar een circulaire versie. In het vroege neolithicum werden voornamelijk lange grafheuvels aangelegd, maar dit begon langzaam te veranderen met de komst van de onderbroken kringgreppel in het midden-neolithicum. Deze kringgreppel bestond uit wallen en greppels die telkens onderbroken werden door smalle bruggen. Het is goed terug te zien aan de cirkelvormige omheining dat Flagstones hierop voortbouwt. Flagstones en de eerste fase van Stonehenge kunnen gezien worden als de voorganger van de latere ‘henges’. Zo hebben beide een cirkelvormige vorm en zien we bij Flagstones al de integratie van crematiegraven in het monument. Het is daarentegen ook erg duidelijk dat het hier over een voorganger gaat. Zo bestaan henges uit een cirkel aan doorlopende grachten en verhogingen, terwijl er bij Flagstones alleen kuilen zijn teruggevonden die in elkaar overlopen.