Ongeveer twintig jaar geleden werd in de Chinese regio Xinjiang een mysterieus goedje aangetroffen op mummies uit de bronstijd (3.300 – 1.200 v.Chr.). Nu blijkt dat deze substantie de oudste kaas ter wereld is. Deze opmerkelijke ontdekking biedt nieuwe inzichten in de oorsprong van kaas en de ontwikkeling van probiotische bacteriën.

Tekst: Thomas van Roijen

DNA-analyse

De vondst werd gedaan toen archeologen drie oude mummies onderzochten, waaronder die van een jonge vrouw. In haar ongeveer 3.500 jaar oude graf werd een substantie ontdekt die om haar hals was gelegd. Wetenschappers hebben via DNA-analyse bevestigd dat het om kefirkaas gaat. Dit type kaas wordt gemaakt door melk te fermenteren met behulp van bacteriën en gisten.

Eerder werd aangenomen dat de oudste kaas ter wereld ruim drieduizend jaar oud was en uit een Egyptische tombe afkomstig was. Volgens de onderzoekers is de kaas in de Chinese graven nu de nieuwe recordhouder. Het is uitzonderlijk dat de kaas duizenden jaren bewaard is gebleven. Dit komt waarschijnlijk door de vindplaats. Door de droge woestijnomstandigheden van het Tarimbekken, waar de mummies werden gevonden, zijn niet alleen de mummies en hun kleding goed bewaard gebleven, maar ook de kaas die in hun graven lag.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

De kaas werd aangetroffen op drie mummies uit de bronstijd

Y, Liu et al.

De oorsprong van Kefirkaas

Wetenschappers hadden al langer het vermoeden dat de substantie op de mummies een gefermenteerd zuivelproduct zou kunnen zijn. Dankzij nieuwe moleculaire technieken kon nu eindelijk worden vastgesteld dat het kefirkaas is. Dit type kaas wordt gemaakt zonder het gebruik van stremsel, een veelvoorkomend ingrediënt in de Europese kaasproductie. In plaats daarvan wordt de melk gefermenteerd met kefirkorrels, een complex van bacteriën, gisten en schimmels die ook in moderne kefir worden gebruikt.

De analyse van de mummies toont aan dat er minstens twee soorten kaas werden gebruikt: één gemaakt van geitenmelk en een ander van koeienmelk. Interessant is dat de kefirkaas genetische kenmerken vertoont die sterk lijken op die van hedendaagse Tibetaanse zuivelproducten en kefirsoorten uit Oost-Azië. Dit suggereert dat er meerdere geografische oorsprongen zijn voor de productie van kefir, waaronder Xinjiang en de Kaukasus.

Rondtrekkende nomaden

De studie wijst erop dat de verspreiding van kefirkaas mogelijk werd beïnvloed door rondtrekkende nomaden die door de Euraziatische graslanden reisden. Dit heeft niet alleen de evolutie van menselijke activiteiten beïnvloed, maar ook die van de microben die betrokken zijn bij het maken van kefir. Zo ontdekte men een bacteriesoort waarvan de verspreiding werd vergemakkelijkt door de wijdverbreide consumptie van kefir door verschillende bevolkingsgroepen. Waarom de kaas samen met de mummies werd begraven is vooralsnog onduidelijk.