Onderzoekers ontdekten zes verschillende varianten van het spelbord 'Honden en Jakhalzen' op verschillende locaties in Azerbeidzjan
W. Crist et al.
Oudste bordspel ter wereld gevonden in Azerbeidzjan
Een recent archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat een oud spel, beter bekend als ‘Honden en Jakhalzen’, mogelijk het oudste bordspel ter wereld is. Verschillende spelborden waar dit spel op werd gespeeld, werden ontdekt in het oosten van Azerbeidzjan. Lange tijd werd aangenomen dat de oudste bordspellen hun oorsprong vonden in het oude Egypte, maar de nieuwe bevindingen suggereren dat het spel in West-Azië is ontstaan.
Tekst: Thomas van Roijen
Oude theorie ter discussie
Het onderzoek in de European Journal of Archaeology werpt nieuw licht op de oorsprong van bordspellen en hun verspreiding in de oudheid. Traditioneel werd gedacht dat het spel ‘Honden en Jakhalzen’ zijn oorsprong vond in Egypte rond het tweede millennium v.Chr. Dit werd onderbouwd door vondsten in graven. Zo vonden archeologen het spel in de necropolis van El-Assasif in Egypte, waar een spelbord werd gedateerd tussen 2.064 en 1.952 v.Chr. De ontdekking in Azerbeidzjan stelt deze theorie echter ter discussie.
Prehistorisch bordspel
Het eeuwenoude spel wordt ook wel ‘Honden en Jakhalzen’ genoemd vanwege de dierlijke koppen op sommige speelstukken, en werd gespeeld op een bord met 58 gaten. Deze gaten waren gerangschikt in twee parallelle rijen van tien gaten, omgeven door een boog van 38 gaten. Het spel werd gespeeld van het midden van de bronstijd (ca. 3.300 – 1.200 v.Chr.) tot in de ijzertijd (ca. 1.200 – 500 v.Chr.) Wat de spelregels precies waren is vooralsnog onbekend, maar bepaalde gaten waren verbonden door lijnen, wat wijst op ingewikkelde spelregels en strategieën.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Archeologen vonden een variant van het eeuwenoude bordspel in de necropolis van El-Assasif in Egypte
Metropolitan Museum of Art.
Uitgevonden in Azië
Onderzoekers ontdekten zes verschillende varianten van het spelbord op verschillende locaties in Azerbeidzjan. Een van de beste voorbeelden werd gevonden in de prehistorische rotsschuilplaats Çapmalı in het Nationaal Park Qobustan. Volgens de archeologen kan het spelbord op de steen worden geassocieerd met het begin van de midden-bronstijd. Dit wijst erop dat het spel al in het late derde tot vroege tweede millennium v.Chr. in de regio werd gespeeld, lang voordat het in Egypte opdook.
De vondsten in Azerbeidzjan suggereren dat de mensen die het spel speelden, betrokken waren bij regionale interacties die zich uitstrekten over Zuidwest-Azië. Deze ontdekking ondersteunt de hypothese dat het spel mogelijk eerder in deze regio is ontstaan dan in Egypte.
Groot cultureel netwerk
Bij de opgravingen in Azerbeidzjan werden behalve het spelbord ook keramische fragmenten van de Khojaly-Gadabay cultuur uit de dertiende tot zevende eeuw v.Chr. gevonden. Dit wijst erop dat de Çapmalı-site en andere locaties in de omgeving over lange periodes werden bewoond, mogelijk door dezelfde groepen mensen met vergelijkbare culturele tradities.
Deze ontdekkingen impliceren dat de regio van het huidige Azerbeidzjan deel uitmaakte van een groter cultureel netwerk dat de volkeren van de Kaukasus verbond met beschavingen in het zuiden, zoals Mesopotamië en Egypte. Hoewel het onderzoek suggereert dat het spel mogelijk zijn oorsprong vond in Zuidwest-Azië voordat het populair werd in Egypte, benadrukken de auteurs dat er meer onderzoek nodig is om definitief vast te stellen welke cultuur verantwoordelijk was voor de uitvinding van het spel.
