Een recente opgraving in Zuid-Duitsland heeft archeologen een bijzondere inkijk gegeven in de manier waarop er in de middeleeuwen spelletjes gespeeld werden. Er werd een schaakstuk – een paard – gemaakt van gewei gevonden, een dobbelsteen en een speelstuk van een onbekend spel. De voorwerpen zijn ruim 1.000 jaar oud, maar zijn nog in een goede staat.

Tekst: Rens van Maasakker

Verstopt onder het puin

De gevonden spelverzameling stamt uit de elfde of twaalfde eeuw en werd gevonden in een vervallen kasteel in de deelstaat Baden-Württemberg. De vondst werd gedaan door een internationaal team van experts van de universiteit van Tübingen en de overheidsdienst voor monumentenzorg Baden-Württemberg (LAD). "De stukken lagen onder het puin van een muur waar ze in de middeleeuwen verloren zijn geraakt of verborgen werden", aldus dr. Michael Kienzle (Universiteit van Tübingen).

Schaken in Europa

Schaken is in de zesde eeuw ontstaan in India en werd enorm populair in Perzië en de Arabische kalifaten. Via de Arabische expansie in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Spanje, vond het spel zich een weg richting Europa, waar vooral vanaf de dertiende eeuw populair werd.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

Goed bewaarde archeologische vondsten van schaakstukken van voor de dertiende eeuw zijn in Europa daarom zeer zeldzaam. Het Duitse Archeologische Instituut (DAI) onderzoekt momenteel het schaakstuk om meer inzichten te krijgen over hoe het spel vroeger gespeeld werd. Zo werden er sporen ontdekt van rode verf op het stuk, wat de onderzoekers doet vermoeden dat een partij met rood speelde. Typische gebruikssporen (zoals slijtage aan de onderkant) wijzen er ook op dat het paard werd opgetild om neer te zetten, net zoals dat nu nog steeds wordt gedaan. Dit wijst erop dat de spelregels en manier van spelen de afgelopen duizend jaar nauwelijks veranderd zijn.

Dat de stukken in de ruïnes van een kasteel zijn gevonden is volgens dr. Jonathan Scheschkewitz niet gek: "In de middeleeuwen was schaken een van de zeven vaardigheden die een goede ridder moest beheersen. "

Hoogwaardig stuk

De ogen en manen van het 4 cm hoge paardenfiguur zijn nauwkeurig en levendig vormgegeven. Dit gedetailleerde ontwerp is typerend voor hoogwaardige schaakstukken uit deze periode. De rode verfresten worden momenteel nog chemisch geanalyseerd. Door de vondsten in detail te analyseren, hopen de onderzoekers verschillende inzichten te krijgen in de spelgewoontes van de middeleeuwse adel en in de oorsprong van het Europese schaakspel.

De speelstukken worden op 13 september tijdens de grote nationale tentoonstelling ‘The hidden LÄND’ in Stuttgart gepresenteerd aan het grote publiek.