Archeologen in Syrië hebben kleicilinders ontdekt die mogelijk het oudste alfabetische schrift bevatten. Deze kokers van circa 4.400 jaar geleden zijn gevonden in een tombe in Umm el-Marra, een archeologische vindplaats nabij Aleppo. De ontdekking werpt nieuw licht op de oorsprong van het eerste alfabet en stelt eerdere theorieën over de ontwikkeling van het schrift ter discussie.

Tekst: Thomas van Roijen

Tombe uit de bronstijd

De tombe in Umm el-Marra dateert uit de vroege bronstijd (2.600–2.150 v.Chr.) en bevatte menselijke resten en waardevolle objecten, waaronder sieraden van goud en zilver, een ivoren kam en aardewerk. Onder de vondsten bevonden zich ook vier kleicilinders, elk ongeveer vier tot vijf centimeter lang en één centimeter dik.

De cilinders waren ingekerfd met acht unieke symbolen, waarvan sommige herhaaldelijk voorkwamen op de kokers. Volgens Glenn Schwartz, archeoloog aan de Johns Hopkins University en één van de leiders van de opgraving, duidt dit op een mogelijke alfabetische functie. De symbolen lijken klanken te vertegenwoordigen die overeenkomen met letters zoals a, i, k, l, n, s en y.

Via radiokoolstofdatering werd bevestigd dat de cilinders dateren van ongeveer 2.400 v.Chr. Dit maakt ze 500 jaar ouder dan de voorheen oudste bekende alfabetische inscriptie, die uit 1.900 v.Chr. stamt en in de Egyptische Sinaïwoestijn werd ontdekt. Deze laatste inscriptie was waarschijnlijk geschreven door een Semiet uit Syrië of Palestina die als huurling, handelaar, of mijnwerker actief was in het oude Egypte.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

Om welke taal gaat het?

Schwartz en zijn collega’s vermoeden dat de symbolen deel uitmaken van een primitief alfabet. Hoewel de taal waarin ze zijn geschreven onbekend is, vertonen de tekens gelijkenissen met die van West-Semitische talen zoals oud-Hebreeuws, Aramees en Arabisch. De inscripties zouden namen kunnen bevatten of objecten in de tombe kunnen labelen. De inscriptie ‘sl’nw’ zou bijvoorbeeld kunnen verwijzen naar de naam Sillunu.

Deze eigennaam komt voor in teksten uit de oude Syrische kuststad Ugarit, en is afgeleid van het woord 'steen' in het Ugaritisch. Ugarit bloeide tussen de vijftiende en dertiende eeuw v.Chr. en staat bekend als de vindplaats van het Ugaritisch, een van de eerste vormen van een alfabetisch spijkerschrift.

Volgens Schwartz suggereert de aanwezigheid van een dergelijk schrift dat het mogelijk werd gebruikt voor administratieve doeleinden. Dit sluit aan bij het idee dat de ontwikkeling van schrift nauw verbonden was met de groeiende behoefte aan complexe administratieve systemen in vroege stedelijke samenlevingen.

Invloed van Egyptische hiërogliefen?

De vraag blijft of het alfabetisch schrift in Umm el-Marra onafhankelijk werd ontwikkeld of beïnvloed is door Egyptische hiërogliefen. Twee van de symbolen op de cilinders vertonen namelijk gelijkenissen met hiërogliefen. Chris Dobbs-Allsopp, expert in Semitische talen, merkt op dat de overeenkomsten waarschijnlijk geen toeval zijn. Zo kunnen de inwoners van Umm el-Marra via handel in aanraking zijn gekomen met Egyptische hiërogliefen en hierdoor zijn beïnvloed.

Een belangrijke ontdekking

Hoewel de betekenis van de inscripties nog niet volledig is ontrafeld, vormen de cilinders een belangrijke ontdekking in de studie van vroege alfabetische systemen. Schwartz hoopt dat toekomstig onderzoek meer licht kan werpen op de oorsprong van het alfabet en de culturele context waarin het ontstond. Dit zou ons begrip van de vroege menselijke beschaving en haar communicatiesystemen aanzienlijk kunnen verdiepen.