Een close-up van de kam
Dafna Gazit, Israel Antiquities Authority
Oudste geschreven tekst van eerste alfabet ontdekt op 3.700 jaar oude luizenkam
De oudste tekst in een Kanaänitische taal is niet geschreven op een muur of stuk perkament. Het is gegraveerd in een luizenkam van ivoor, gevonden in het Israëlische Tel Lachish. Volgens de wetenschappers staat er: ‘Moge deze slagtand de luis in haar en baard uitroeien.’ Volgens de archeologen is de vondst, en de ontcijfering van de tekens een grote ontwikkeling op historisch en taalkundig gebied.
De Kanaänitische tekens van de kam, weergegeven
Daniel Vainstub
Tekens
De tekens spellen in totaal zeven woorden op de kam. ‘Ze vormen de eerste compleet ontcijferde zin in een Kanaänitische taal die ooit in Israël gevonden is. De kam is een direct bewijs dat mensen een alfabet in het dagelijks leven gebruiken, 3.700 jaar geleden. Het is een mijlpaal in de geschiedenis van geletterdheid.’, aldus professor Yosef Garfinkel, één van de onderzoekers. ‘De inscripties op de kam vult gaten in de kennis van veel aspecten van Kanaän in de bronstijd. De ontcijfering van deze hele zin zorgt ervoor dat we vergelijkingsmateriaal hebben voor andere gevonden bronnen in deze taal.’
Close-up van de kam
Dafna Gazit, Israel Antiquities Authority
Luizenkam
De kam is tweevoudig bruikbaar: aan de ene kant bevinden zich zes wijde tanden, voor het ontklitten van haar, en aan de andere kant veertien nauwere tanden, voor het verwijderen van luizen. De kam is 3,5 cm bij 2,5 cm en was al gevonden in 2017. Toch ontdekten de onderzoekers het nu pas. De ontdekking laat volgens de archeologen zien dat zelfs de hogere klassen in de oudheid last hadden van luizen.
Luchtfoto van Tel Lachish
Emil Aladjem
Ivoor
Kammen als deze werden gemaakt van hout, bot of ivoor. De gevonden kam uit Lachish is van ivoor gemaakt. De wetenschappers denken dat de eigenaar ervan een welvarend persoon was, omdat ivoor een importproduct was, en daarom extra duur. ‘Er waren destijds geen olifanten in het gebied, dat toen Kanaän heette [wat vandaag de dag grotendeels in Israël lig]’, aldus Garfinkel in een mail aan Archeologie Online.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Kanaänitische talen
De Kanaänitische taal valt in de Semitische taalfamilie. De enige nog levende taal binnen die familie is het Hebreeuws, wat vandaag de dag in Israël nog wordt gebruikt. De Kanaänitische talen, of dialecten worden voornamelijk genoemd naar de Bijbelse geografische plekken waar ze aan worden toegeschreven en waren onderling even verstaanbaar als huidige dialecten in het Nederlands.
Het Kanaänitisch is de eerste taal die met een alfabet werkte. ‘Geschreven tekst werd rond 3.200 voor Christus uitgevonden in Egypte en Mesopotamië’, zegt Christopher Rollston, professor in de noordwestelijke Semitische talen, aan The Guardian. ‘Maar die schriften waren niet alfabetisch, maar waren gebaseerd op honderden tekens die specifieke lettergrepen moesten voorstellen. Het was heel ingewikkeld en kostte jaren om te leren.’ Het Kanaänitische alfabet, dat rond 1.800 v.Chr. ontstond was eenvoudiger te leren, omdat er minder tekens waren. Daarmee stond het Kanaänitisch aan de wieg van de moderne alfabetten zoals we die nu kennen, waaronder het Hebreeuwse, Latijnse en Arabische.
Close-up van de linkerkant van de kam
Dafna Gazit, Israel Antiquities Authority
Het onderzoek
De onderzoekers probeerden met koolstofdatering de leeftijd van de kam te achterhalen, maar dat lukte niet. Toch schatten ze dat de kam rond 1.700 voor Christus is gemaakt. De eigenaar van de kam was hoogstwaarschijnlijk een fervent kammer, aangezien de kam uitvoerige gebruikssporen vertoont. Bij onderzoek met een microscoop ontdekten de onderzoekers ook nog dat er overblijfselen aan zaten van hoofdluizen, een bevestiging dat de kam tegen luizen werd gebruikt. Zo krijgen we door deze luizenkam ook nog een mooie inkijk in het dagelijks leven van 3.700 jaar geleden.
Het onderzoeksrapport lees je hier.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
