Een 3.400 jaar oud lied uit de oude havenstad Ugarit, in het huidige Syrië, heeft een verbazingwekkende connectie onthuld met de Rig Veda, een van de oudste heilige teksten uit India. De ontdekking, gepubliceerd door onderzoeker Dan C. Baciu van de Universiteit van Californië, suggereert dat muziek de eerste "wereldtaal" was in de Bronstijd, die culturen over duizenden kilometers met elkaar verbond.

Tekst: Rens van Maasakker

De Hymne aan Nikkal, het oudste complete muziekstuk ter wereld, werd gevonden op een kleitablet in Ugarit. Het werd destijds beschouwd als een tophit, zo populair dat er fragmenten van een tweede kopie zijn gevonden. Baciu's studie toont aan dat dit korte liedje van ongekende historische waarde is: het is het bewijs van een gedeelde mondiale muziekcultuur in de Bronstijd.

Een gedeelde hartslag

De studie vergeleek de Hymne aan Nikkal met de Rig Veda, een collectie van hymnes die vandaag de dag nog steeds door meer dan een miljard hindoes wordt gezongen. De onderzoekers richtten zich op cadensen, herhaalde melodische en ritmische eenheden die het einde van een vers markeren. Door computeranalyse van de 39.688 verzen van de Rig Veda ontdekten ze verbluffende parallellen. De kans dat deze overeenkomsten toevallig waren, is statistisch gezien minder dan één op een miljoen.

De onderzoekers waren vooral verbaasd over twee cadensen die in de Hymne aan Nikkal voorkomen. De ene is eenvoudig en doet denken aan een hartslag. De andere is complexer en ingewikkelder. Deze twee cadensen bleken precies de twee meest voorkomende te zijn in de gehele Rig Veda. De componisten uit Ugarit hadden geen betere keuzes kunnen maken; ze kozen exact de ritmes waar de Vedische Indiërs zo van hielden.

De muzikale banden reikten zelfs verder dan het ritme. Oude commentaren op de Rig Veda beschrijven melodieën die stijgen bij beklemtoonde lettergrepen en daarna weer dalen. Dit patroon werd ook gevonden in de Hymne aan Nikkal. Na digitale reconstructie bleken de twee stukken zo op elkaar te lijken dat hun verwantschap onmiskenbaar werd.

De route van het lied

Hoe verspreidde muziek zich over zo'n grote afstand in de Bronstijd? Ugarit lag op een kruispunt van handelsroutes in het Nabije Oosten en het Middellandse Zeegebied. Het koninkrijk Mitanni, gelegen tussen Ugarit en India, wordt door historici gezien als een culturele brug. Dit Hurritische rijk, dat banden had met Indo-Europese sprekers, zou het kanaal zijn geweest waarlangs Vedische tradities en muzikale vormen werden uitgewisseld.

De ontdekking heeft verstrekkende gevolgen. Het suggereert dat muziek, dat vluchtiger is dan stenen monumenten of koninklijke decreten, zich sneller en duurzamer verspreidde dan politieke allianties. Terwijl koninkrijken ten onder gingen en verdragen verdwenen, bleven de ritmes bestaan. Dezelfde cadensen verschenen eeuwen later in de Griekse dichtkunst, in het werk van dichteres Sappho, en later nog in de Europese literatuur. De Rig Veda zelf, die nog steeds wordt gereciteerd, heeft zijn muzikaliteit met opmerkelijke precisie behouden, wat de kracht van mondelinge tradities aantoont.