Hoe konden scandinavische volken aan het begin van de middeleeuwen uitwaaieren over Noord-West Europa en zelfs het Amerikaanse continent bereiken? Die vraag houdt historici en archeologen al jaren bezig. Nieuw onderzoek wijst uit dat het goed mogelijk is dat de grootschalige productie van teer een grote rol heeft gespeeld in de expansie van de Vikingen.

In het oosten van Zweden, troffen archeologen veel teer-putten aan: trechtervormige holtes waarin hout langzaam werd verhit, zodat er houtskool en teer ontstond. Dat gebeurt al sinds de prehistorie, maar daarbij ging het vooral om kleine teerputten, waar teer voor huiselijk gebruik werd geproduceerd. Tijdens grote opgravingen bij wegenbouwprojecten, werden echter veel grotere teerputten gevonden, die niet in de buurt van nederzettingen lagen. De leeftijd van deze grote teerputten komt overeen met het begin van de grote Viking-expansie. Daarom geloven archeologen dat de schaalvergroting in de teerindustrie een bijdrage heeft geleverd aan de expansie.

Honderden liters teer voor een schip

Om de zeilen, touwen het de planken van een enkel schip te kunnen behandelen, waren honderden liters teer nodig. In die grotere teerputten kond die benodigde hoeveelheid teer geproduceerd worden. De beter geteerde schepen waren in staat langere afstanden af te leggen, waardoor de Scandinaviërs in staat waren om grote delen van Europa te bereiken.

Logistieke keten

Niet alleen de kwaliteit van de schepen werd beïnvloed door de teerproductie. De teerproductie zelf had ook een grote invloed op de maatschappij. Om grote hoeveelheden teer uit hout te winnen, was een uitgebreide logistieke keten nodig. Om aan voldoende hout van goede kwaliteit te komen, moest er een zekere vorm van bosbeheer zijn, lege vaten moesten naar de teerputten gebracht worden en gevuld weer van de putten naar werkplaatsen en handelsplaatsen. Werklieden die tijdens het lange verhittingsproces bij de putten aanwezig waren, moesten worden voorzien van onderdak, water en voedsel.

Georganiseerde maatschappij

Dat moest allemaal gecoördineerd worden, en daarvoor was een goed georganiseerde maatschappij nodig. Volgens de archeologen heeft de teerproductie daarom een grote invloed gehad op de Scandinavische maatschappij. Het vermogen om zich zo te organiseren, heeft waarschijnlijk ook weer zijn weerslag gehad op de veroveringstochten van de Vikingen.

Bron:

Cambridge.org: Viking age tar prodction and outland exploitation 

Afbeelding:

Pixabay