Een vroegmiddeleeuws Angelsakische graf bij Oakington, in het Engelse Cambridgeshire
© Duncan Sayer
DNA-studie: massale migratie Germanen naar Engeland in vroege middeleeuwen
Hoe zag de Angelsaksische ‘invasie’ van Engeland in de vroege middeleeuwen er precies uit? Was het een korte, hevige aanval van een kleine elite van krijgers? Of was het een veel grotere, langdurige toestroom van complete volksstammen? Die vraag houdt historici al decennia bezig. Een internationaal onderzoeksteam heeft deze vraag nu mogelijk opgelost. Uit een grootschalig DNA-onderzoek blijkt namelijk dat er wel was van een massale migratie van Germanen, die eeuwenlang voortduurde.
Nadat de Romeinen zich in 410 n.Chr. uit Groot-Brittannië terugtrokken, kreeg het eiland in de loop van de vijfde eeuw te maken met een groeiende invloed van continentale Germaanse stammen, met name de Angelen en de Saksen. Dat de Germaanse cultuur zich toen snel over Engeland verspreidde, is al eeuwen duidelijk. De grafgiften, wapens en manier van huizenbouw laten namelijk een duidelijk breuk met de Romeinse tijd zien.
Maar hoe deze culturele omslag precies werd bereikt, daar lopen de meningen over uiteen. Lange tijd gingen veel historici uit van een massale migratie van Germanen. De afgelopen decennia pleitten veel experts echter ook voor een alternatieve theorie. Volgens deze theorie zou er slechts een kleine groep van Germaanse krijgers naar Engeland zijn overgestoken in de vijfde eeuw, die vervolgens van bovenaf hun cultuur aan de Keltische Britten zou hebben opgelegd.
DNA-Onderzoek
Om deze vraag te beantwoorden, is er een grootschalig DNA-onderzoek door een internationaal team van genetici en archeologen. Dit team stond onder leiding van het Max Planck Intituut en de Universiteit van Centraal Lancashire. De onderzoekers keken voor deze studie naar het DNA van 460 lichamen uit noordwest Europa, waarvan 278 uit Engeland. Deze botresten stamden uit de periode van 200 tot 1300.
Vroegmiddeleeuwse grafgiften uit Nedersaksen, de regio waar het zwaartepunt van de afkomsten van de migranten lijkt te liggen
© Landesmuseum Hannover
Massale immigratie van families
En wat bleek? Het DNA van de skeletten liet duidelijk zien dat er een grote toestroom van Germanen naar Engeland heeft plaatsgevonden. Dit gold met name voor Oost-Engeland; maar liefst 76% van de mensen uit de periode 400-850 was hier verwant aan mensen die toen in Zuid-Denemarken, Noord-Duitsland en ook Noord-Nederland woonden. Ook bleek uit het DNA-onderzoek dat een deel van de onderzochte Engelse lichamen via de vrouwelijke lijn aan de Germanen verwant was. Dit wijst erop dat niet alleen Germaanse mannen, maar ook vrouwen (en dus complete families) de oversteek naar Engeland hebben gemaakt. Dit zou je niet bij een militaire invasie verwachten. Opvallend hierbij was dat vrouwen met een immigranten-herkomst vaker met waardevolle grafgiften als broches en kralen werden begraven dan vrouwen van lokale origine.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Verder liet de studie zien dat de instroom niet van korte duur was, maar juist meerdere eeuwen besloeg. Tot in de achtste eeuw bleven er nieuwkomers van uit het continent naar Engeland komen, in een relatief constante stroom. Hiermee lijkt deze studie dus de theorie van een kleine elite-migratie dus te ontkrachten.
Vermenging verschilde sterk per streek
Een andere conclusie van de onderzoekers is dat er intensieve vermenging tussen de Britten en de continentale Germanen heeft plaatsgevonden. De mate van vermenging verschilde hierbij echter sterk van streek tot streek volgens Duncan Sayer (coauteur van de studie die hierover in Nature is verschenen). “Op sommige plekken zien we duidelijke signalen van vermenging tussen locals en immigranten, zoals in Buckland (bij Dover) of Oakington (in Cambridgeshire). Daarenteegen zien we in andere gevallen, bijvoorbeeld in Apple Town in West Sussex, dat immigranten en mensen van lokale herkomst apart van elkaar op het kerkhof werden begraven. Dit wijst er mogelijk op dat er destijds op deze plek een zekere sociale scheiding tussen beide groepen was.”
Nog meer grafgiften uit het Nedersaksische graf, bij Issendorf
© Landesmuseum Hannover
Nieuwe vragen
Op het eerste gezicht lijkt dit onderzoek dus een aantal belangrijke vragen over vroegmiddeleeuws Engeland te hebben beantwoord. Tegelijkertijd ontstaat hierdoor echter ook weer een nieuw mysterie, zo laat Thijs Porck (laat kenner van de vroege Engelse geschiedenis) weten aan NRC. “Een van de belangrijkste redenen voor de theorie van een kleine elite-migratie, is het gegeven dat er in het Oud-Engels ontzettend weinig leenwoorden uit het Brits-Keltisch te vinden zijn. Als er vermenging van bevolkingen was geweest, zou je meer van dat soort woorden verwachten.” Maar nu blijkt er dus juist wél een sterke vermenging te hebben plaatsgevonden. Porck: “Het taalkundige probleem is dus nog steeds niet opgelost: waarom zijn er zo weinig Keltische leenwoorden?” Mogelijk kan toekomstig onderzoek alsnog een antwoord vinden op dit mysterie.
Bronnen: Eurekalert, Max Planck Instituut, NRC, Smithsonian Magazine
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
