De renovatie van het Binnenhof in Den Haag is in volle gang. Onder het ruim 800 jaar oude monument ligt een schat aan archeologische vondsten, die tijdens de werkzaamheden regelmatig tevoorschijn komen. Hier zetten we er een aantal voor je op een rij.

1. Resten van de Spuipoort

Vorige maand vonden archeologen van de gemeente Den Haag de overblijfselen van de Spuipoort, die vermoedelijk rond 1300 werd gebouwd. Deze restanten werden vlak naast het moderne gebouw van de Tweede Kamer opgegraven. Vanaf de late dertiende-of vroege veertiende eeuw kende het Binnenhof een stelsel van dubbele grachten met daaromheen verschillende poorten, die op het centrale plein uitkwamen.  Dit bleef zo tot 1862, toen de buitenste gracht werd gedempt. Een van die poorten was de Spuipoort, die (zoals de naam al doet vermoeden) op het Spui uitkwam.

Het rechthoekige bouwwerk had oorspronkelijk twee ronde torens aan weerszijden, die in de vijftiende eeuw werden vervangen door twee achthoekige torens. De poort had een verdieping en een zadeldak en diende als wachthuis. Na verschillende renovaties werd de Spuipoort in 1861 gesloopt en werden de fundamenten gedempt. Onder meer via een 3D-scan wil het archeologische team de resten gedetailleerd in kaart brengen. Archeoloog Andjelko Pavlovic: “Door nieuwe technologieën, zoals met de 3D-scan, kunnen we deze overblijfselen op een manier bestuderen die voorheen ondenkbaar was.”

2. Drie skeletten bij de Hofkapel opgegraven

In de zomer van 2023 begonnen de archeologen het onderzoek naar de grafkelder van de Hofkapel, die in 1291 werd gesticht door graaf Floris V (1254 – 1296). Eeuwenlang had de Hofkapel een religieuze functie, totdat het complex in 1879 werd omgebouwd tot kantoorruimte van het ministerie van Algemene Zaken. Momenteel zijn een aantal ruimtes van de Eerste Kamer gevestigd in de voormalige Hofkapel.

Onder de Hofkapel lag de grafkelder van de graven van Holland, waar volgens historische teksten tot in de achttiende eeuw staatslieden en andere belangrijke personen werden begraven. In de grafkelder werden tientallen, mogelijk honderden personen begraven. In 1770 en tijdens de verbouwing van 1879 werd er eveneens onderzoek gedaan naar de grafkelder. Uit dit onderzoek bleek dat de graven niet te identificeren waren.

Er werden namelijk veel losse skeletresten aangetroffen die kennelijk uit geruimde graven waren neergelegd. De combinatie van de missende oorspronkelijke graven en het ontbreken van moderne technieken zoals DNA-onderzoek en koolstofdatering, zorgde ervoor dat de botresten niet verder werden onderzocht. De ruimte werd dichtgemetseld en bleef nadien onaangeroerd.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

Al vroeg in het recente onderzoek naar de grafkelder van de Hofkapel, stuitten de archeologen op drie skeletten. De botresten werden op slechts 20 tot 30 centimeter onder de grond gevonden. In de aangetroffen graven waren zelfs de contouren van houten kisten nog zichtbaar. Volgens de onderzoekers was een van de overledenen een volwassene van boven de 20 jaar oud. Pas als de botten zijn gereinigd, kan er meer worden gezegd over de drie personen. Zo kunnen ziektes of verwondingen aan de botten worden afgelezen en kunnen DNA-monsters worden afgenomen. Meer dan 250 jaar na het eerste onderzoek van 1770, weten we dan hopelijk meer over de grafkelder onder de Hofkapel.

3. Drie onontdekte grafkelders

Afgelopen zomer werden er daarnaast ook twee nieuwe grafkelders gevonden aan de westzijde van de Hofkapel. De kleine grafkelders werden opgegraven onder de zestiende-eeuwse aanbouw van de galerij van de Hofkapel. De galerij bood extra zitplaatsen voor gelovigen tijdens kerkdiensten, vormde een privéruimte voor de graven van Holland en was een statussymbool van de grafelijke en andere voorname families. De galerij werd tijdens de verbouwing van 1879 gesloopt, waardoor de twee grafkelders direct onder het centrale plein van het Binnenhof kwamen te liggen. Beide grafkelders komen volgens de onderzoekers waarschijnlijk uit omstreeks 1700.

In de eerste grafkelder (220 bij 150 centimeter) waren aan weerszijden drie gaten aangebracht, waar vermoedelijk gietijzeren stangen in zaten. Deze stangen vormden roosters in de kleine ruimte, waarop de grafkisten werden geplaatst. De grafkelder is bij het onderzoek in 1770 of de verbouwing van 1879 waarschijnlijk al leeggeruimd, want de archeologen troffen er geen botresten in aan, alleen natuursteen en tegelscherven.

Met de tweede grafkelder (235 bij 155 centimeter) hadden de onderzoekers meer geluk. In deze ruimte zaten de ijzeren stangen nog in de muren en waren enkele botresten te vinden. Ook de tweede grafkelder leek al eerder te zijn leeggeruimd in 1770 of 1879, al is toen slordig met de berging van de skeletten omgesprongen. Bij het ruimen van de doodskisten bleven er namelijk botresten achter, zoals een stuk dijbeen en een deel van een ruggengraat. Een fysisch antropoloog zal de botten verder onderzoeken.

Afgelopen herfst werd er een derde grafkelder gevonden, dit keer aan de oostzijde van de Hofkapel. De vondst werd gedaan nadat archeologen kleine gaten hadden geboord in een van de keldervloeren van de Hofkapel. Bij het eerste gat was het meteen raak. De onderzoekers verwachtten dat er voornamelijk zand en puin onder de vloer zou liggen, dus waren blij verrast toen ze op een grafkelder met resten van grafkisten stuitten.

Via een camera die de archeologen in het gat lieten zakken, zagen ze dat de grafkelder in een perfecte staat bewaard was gebleven. Een bijzondere vondst dus. Over ongeveer anderhalf jaar worden de resultaten uit het onderzoek verder gepresenteerd en wordt ook duidelijk of er reden tot een vervolgonderzoek is. Dan zal de grafkelder dus mogelijk verder worden geopend.

4. Een grafzerk uit de zestiende eeuw

In een naastgelegen kelder werd eveneens een gat geboord in de kelderwand. Hier ontdekten de archeologen een holle ruimte met daarin een grafzerk uit 1556. De naam op de steen was Maria van Mierop. Het enige dat we over haar weten is dat zij de weduwe was van Vincent Cornelisz van Mierop (1469-1550). Hij was de schatkistbewaarder van de Raad van Financiën van de Habsburgse Nederlanden, ten tijde van Karel V (1500 – 1558).

Volgens bouwhistoricus Hein Hundertmark liggen er wat dieper in de ruimte waarschijnlijk meer grafzerken van de oorspronkelijke Hofkapel. Bij de verbouwing van 1879 werden de blootgelegde grafzerken gedocumenteerd en omschreven, maar het was onduidelijk wat er precies met de stenen is gebeurd.

Volgens Hundertmark kan de vondst van het zestiende-eeuwse grafzerk hopelijk leiden tot de ontdekking van andere grafzerken: “er is niet beschreven of de zerken zijn opgeruimd of op hun plek zijn blijven liggen of dat ze zijn verplaatst. Met deze vondst kun je nu de conclusie trekken dat er op zijn minst één zerk is verplaatst en als een soort archeologisch monument bewaard is gebleven onder de grond.”

 5. Sporen uit de ijzertijd

Behalve de twee grafkelders werden er aan de westzijde van de Hofkapel eveneens sporen uit de ijzertijd (800 – 12 v.Chr.) gevonden. Het gaat om een greppel die vermoedelijk hoorde bij een groter greppelstelsel. Waar de greppels toe dienden, is echter nog een raadsel. Met nader onderzoek hopen de archeologen dan ook te achterhalen of de greppels bijvoorbeeld werden gebruikt om een akker af te bakenen of water af te voeren. Zo komen de onderzoekers hopelijk meer te weten over hoe het duin op de plek van het Binnenhof er in de prehistorie bij lag. Bij de Grote Kerk, niet ver van het Binnenhof, is eerder in 2017 een akker uit de ijzertijd gevonden, uit omstreeks 450 v.Chr.