Onderzoekers in Spanje hebben recent ontdekt dat de inscriptie op een bronzen hand het oudste en langste geschreven bewijs is van het Vascoons. Deze taal werd zo’n 2.000 jaar geleden gesproken door een gemeenschap in het huidige Navarra. De bronzen hand werd in 2021 in de buurt van Pamplona gevonden tussen de restanten van een huis uit de late ijzertijd.

Tekst: Floor Noordeman

Bewijs voor Baskische taalfamilie

De bronzen hand van ongeveer 14,5 centimeter lang werd bij de archeologische vindplaats Irulegi in noordelijk Navarra ontdekt nabij een oude kasteelheuvel. Hierom wordt het artefact ook wel de Hand van Irulegi genoemd. Aan de voet van de middeleeuwse kasteelruïne groeven archeologen een 2.000 jaar oude nederzetting op. Hierbij kwam de amulet uit de aarde. Labanalyse wees uit dat er 40 vreemde symbolen verdeeld over vier lijnen in het brons zijn gegraveerd.

Een schematische weergave van de inscriptie op de bronzen hand.

Cambridge University Press voor Antiquity Publications Ltd. via Creative Commons.

 

Nieuw onderzoek heeft uitgewezen dat deze symbolen het oudste bewijs vormen voor het bestaan van het Vascoons. Dit is de naam voor de taalfamilie waar het hedendaagse Baskisch volgens sommige taalkundigen bij zou horen. Specifiek het gegraveerde woord “sorioneku”, oftewel “geluk”, lijkt sterk verwant te zijn aan het Baskische “zorioneko”. Op basis hiervan hebben de onderzoekers de link tussen de twee talen gelegd. Volgens hen maakten de Vasconen de amulet rond 80 v.Chr. waarschijnlijk als apotropaion, een kwaadwerend gelukssymbool.

Voorheen werd aangenomen dat de Vasconen in een ongeletterde samenleving leefden. Dit kwam vooral door de weinige schriftvoorbeelden die in hun leefgebieden zijn gevonden. De ontdekking en analyse van de inscriptie op de hand van Irulegi wijzen erop dat de Vasconen weldegelijk een schrift kenden.

 

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

Stappen in het opgravings- en restauratieproces van de bronzen Hand van Irulegi. 

Cambridge University Press voor Antiquity Publications Ltd. via Creative Commons.

 
Betere blik op het Vascoons

Onderzoekscoördinator Mikel Edeso Egia noemt de nieuwe analyse van de inscriptie onthullend: "De ontdekking van de Hand van Irulegi heeft een nieuw perspectief geopend om de geschiedenis achter de meest raadselachtige taal die nog steeds leeft in Europa te ontrafelen: het Baskisch." Hoofdonderzoeker Mattin Aiestaran heeft het over een belangrijk artefact voor het begrijpen van de Vascoonse cultuur. "De hand had een rituele functie kunnen hebben, ofwel als gelukssymbool of als een offer aan een geluksgod. Het ontbreken van andere vergelijkbare teksten in het Vascoonse schrift maakt het echter moeilijk om het direct te koppelen aan de hedendaagse Baskische taal."

Er blijven dus nog veel vragen onbeantwoord over de connectie tussen het Vascoons en het Baskisch. Toch is de nieuwe analyse van de inscriptie op de Hand van Irulegi belangrijk voor het lopende onderzoek naar de herkomst van het Baskisch. De taal wordt immers nog altijd beschouwd als een geïsoleerde taal in Europa.