Het mes met runeninscriptie
Museum Møntergården.
Oudste runen van Denemarken gevonden op 2.000 jaar oud mes
Archeologen hebben in Denemarken een unieke inscriptie van vijf runen ontdekt op het lemmet van een mes. Het mes dateert van ongeveer 2.000 jaar geleden, toen de Noord-Germanen in het gebied leefden. Het ijzeren mes werd in 2021 gevonden onder de resten van een urngraf op een kleine begraafplaats op het eiland Funen, ten oosten van Odense.
Tekst: Floor Noordeman
Oernoords bericht uit het verleden
De runen op het mes kwamen bij een recente schoonmaakbeurt tevoorschijn. Archeoloog Jakob Bonde noemt de vondst uitzonderlijk en vergelijkt het met het krijgen van een bericht uit het verleden. “Het is alsof je een briefje krijgt uit een voorbijgegane tijd. Voor ons is het een bijzondere vondst en het zegt iets over de ontwikkeling van de vroegste Scandinavische taal”.
Het mes in een hand ter referentie
Museum Møntergården.
De inscriptie op het mes van Funen bestaat uit vijf karakters van elk een halve centimeter hoog gevolgd door drie groeven. Hirila, zoals er staat, betekent ‘klein zwaard’ in het Oernoords, de taal die gesproken werd door de bewoners van het opgravingsgebied gedurende de ijzertijd. Onduidelijk is of het woord refereert aan het 8 centimeter lange mes zelf of dat het diende als een soort naamlabel van de eigenaar. Wel kan met enige zekerheid gezegd worden dat dat iemand is geweest met aanzien en status; lezen en schrijven waren in die periode voorbehouden aan slechts een kleine groep mensen.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Volgens runoloog Lisbeth Imer levert de bijzondere vondst belangrijke informatie op over de ontwikkeling van het oudste taalgebruik en schrift in Denemarken en Noord-Europa: “Het komt zeer zelden voor dat we zulke oude runen vinden, en het is een unieke kans om meer te leren over de vroegste geschreven taal van Denemarken en dus ook over de taal die daadwerkelijk werd gesproken in de ijzertijd. In de tijd van de vroegste runen vormden schrijvers een kleine intellectuele elite, en de eerste sporen van zulke mensen zijn te vinden op Funen.”
Kaart van het Deense gebied van de pre-Romeinse ijzertijd, 4e eeuw v.Chr.- 1e eeuw v.Chr.
Wikimedia Commons
Ouder dan de runenstenen van Jelling
De runen zijn in het oudst bekende runenalfabet geschreven. Samen met een inscriptie die in 1865 werd gevonden op een benen kam zijn het de oudste bekende runen van Denemarken. Dit betekent dat ze 800 jaar ouder zijn dan de runenstenen van Jelling in Jutland, waarvan de grootste in omstreeks 965 door koning Harald Blauwtand werd opgericht. Deze steen wordt ook wel het “geboortecertificaat van Denemarken” genoemd. De inscriptie vertelt over Harald’s belangrijkste prestaties en bevat het oudste Scandinavische beeld van Jezus Christus.
Het mes is samen met een aantal andere objecten uit dezelfde opgraving tot en met 7 april 2024 te zien in een speciale tentoonstelling in het museum Møntergården in Odense.
