Overwinningstempel in Himera in Sicilië. Hij werd gebouwd door de Carthagen nadat zij de eerste Slag bij Himera verloren in 480 v.Chr.
Katherine Reinberger
Slag bij Himera: Griekse overwinning dankzij buitenlandse huurlingen
In de vijfde eeuw v.Chr. werd er gevochten om de rijke Griekse havenstad Himera op Sicilië. De Carthagers wilden deze strategische stad veroveren op de Griekse kolonisten. Twee grote veldslagen volgden. De eerste werd gewonnen door de Grieken, de tweede door de Carthagers. Historici schreven destijds dat Himera de eerste slag won omdat haar Griekse bondgenoten haar massaal te hulp schoten. Uit nieuw onderzoek blijkt echter dat dit geen Grieken, maar buitenlandse huurlingen waren.
Himera
Himera was een Griekse kolonie op het eiland Sicilië (in het huidige Italië), die gesticht was rond 649 v.Chr. Gelegen aan de monding van de gelijknamige rivier, ontwikkelde deze havenstad in korte tijd tot een belangrijk handelscentrum. De stad werd al snel een van de rijkste op Sicilië.
Deze welvaart trok echter ook de aandacht van de Carthagers, die vanuit hun hoofdstad Carthago een groot deel van het westelijke Middellandse Zeegebied beheersten. Aangetrokken door de rijkdom van Himera, probeerden de Carthagers hun invloed in deze stad te vergroten. Hier kregen ze in 485 v.Chr. een mooie kans voor, toen de tiran Terillus de macht greep in Himera. Om zijn positie te versterken sloot hij kort na zijn staatsgreep een verbond met Carthago. Deze alliantie was echter impopulair onder de grotendeels Griekse bevolking van Himera. In 483 v.Chr. zetten de inwoners van Himera Terillus daarom af. Hierbij kregen ze hulp van Griekse troepen onder leiding van Theron, die als tiran heerste over de nabijgelegen Griekse stadstaat Akragas. Na deze overwinning nam Theron de macht over in Himera. Terillus riep daarop hulp in van Carthago en samen zijn bondgenoten probeerde hij een paar jaar daarna om 'zijn' stad te heroveren.
Slag bij Himera
Uiteindelijk troffen de legers van Himera en Carthago elkaar in 480 v.Chr. tiijdens eerste Slag bij Himera. De Carthagers vielen de stad aan, maar de Griekse verdedigers wisten hen af te slaan. Na deze nederlaag, liet Carthago Himera tientallen jaren met rust. In 409 v.Chr. probeerden de Carthagers echter opnieuw de stadstaat te onderwerpen. Dit keer met succes; ze versloegen de Grieken in de tweede Slag bij Himera, waarna ze de stad volledig verwoestten.
Verslag klopt niet
Onder andere de Griekse historicus Herodotus deed verslag van de eerste Slag bij Himera. Uit eerder gevonden massagraven blijkt dat er destijds inderdaad op deze locatie gevochten is. In dat opzicht had Herodotus het dus bij het rechte eind. Dezelfde massagraven zetten andere delen van zijn verhaal echter op losse schroeven. Volgens Herodotus zou de Carthaagse aanval namelijk zijn afgeslagen met behulp van de Griekse bondgenoten van Himera. Deze beschrijving blijkt nu echter niet te kloppen. Uit recent onderzoek blijkt namelijk dat de hulptroepen voor Himera grotendeels uit buitenlandse huurlingen bestonden. Deze conclusie komt voort uit een onderzoek naar de botresten uit de massagraven.
Massagraven
Deze botresten werden in 2008 gevonden in massagraven bij Himera. In de graven lagen de overblijfselen van 132 soldaten, bij sommigen staken er nog wapens uit hun botten. De botresten dateren uit zowel 480 v.Chr. als 409 v.Chr. Doordat de soldaten netjes in rijen zijn begraven, denken onderzoekers dat ze door de Grieken zijn begraven. Na de eerste slag zouden zij als overwinnaars immers de tijd en gelegenheid hebben gehad om hun doden met respect te begraven.
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
Hoe kan je uit botresten afleiden of iemand een huurling was?
Maar hoe kan je dan uit iemands botten afleiden of hij een Griek was of niet? Dat is nu mogelijk dankzij een tandanalyse. De onderzoekers analyseerden namelijk de tanden van 62 soldaten; 51 van 480 v.Chr. en 11 van 409 v.Chr. Ter vergelijking analyseerden ze ook de tanden van 25 inwoners van Himera, afkomstig uit een begraafplaats bij de stad. Door het tandglazuur te bestuderen, konden ze vervolgens bepalen waar iemand vandaan kwam. Uit de isotopen van het glazuur kunnen onderzoekers namelijk veel opmaken over het voedsel dat iemand at en het water dat hij dronk. Dit vergeleken ze vervolgens met het water uit bepaalde gebieden, waar dezelfde isotopen in het water zitten.
Waar kwamen ze dan wel vandaan?
Uit het onderzoek bleek dat twee derde van de soldaten uit de eerste slag niet uit Sicilië kwam. Waar ze dan wel vandaan kwamen is niet precies te zeggen. Er zijn wel gebieden in waar soortgelijke isotopenwaardes te vinden zijn, bijvoorbeeld het Spaanse Catalonië. In elk geval kwamen ze uit verdere en hoger gelegen plaatsen dan het eiland Sicilië.
Waardoor verslag foutief?
Maar waarom schreven Herodotus en andere historici dan dat het om Griekse bondgenoten ging? De precieze reden hiervoor zullen we waarschijnlijk nooit weten, maar er zijn wel theorieën over. Archeologe Katherine Reinberger verklaart namelijk tegenover Live Science dat de Griekse trots hier mogelijk een rol bij speelde. Vogens haar hadden de Grieken destijds namelijk een sterk iedneiteitsgevoel, waardoor ze hun overwinningen niet graag aan buitenlandse huurlingen zouden toeschrijven.
Daarnaast konden huurlingen in de vijfde eeuw v.Chr. ook burgerschap in Griekse stdstaten verwerven door mee te strijden in het leger. Dit was echter weinig populair onder de Griekse burgers zelf, die de voorrechten van het bugerschap immers niet graag deelden met 'buitenstaanders'. Dat kan volgens Reinberger ook een reden zijn geweest om de rol van de huurlingen te bagatelliseren.
