Een van de gevonden voetsporen
Per Ahlberg.
Oudste voetsporen van mensachtige blijken ruim 6 miljoen jaar oud
Voetsporen van mensachtigen op Kreta zijn gedateerd op 6.05 miljoen jaar oud. Dit maakt de sporen het oudste directe bewijs van het bestaan van mensachtige tweepotigen. Ook haalt deze ontdekking de theorie onderuit dat mensachtigen ‘pas’ 2 miljoen jaar geleden vanuit Afrika naar het Europese continent migreerden, zoals lang door vele paleontologen aangenomen werd.
De ontdekking van de voetsporen
In 2002 vond paleontoloog Gerard D. Gierliński tijdens een vakantie op Kreta opvallende voetafdrukken in de buurt van het dorpje Trachilos. Gierliński nam enkele foto’s en sloeg de GPS-coördinaten van zijn vondst op. Aangezien hij echter niet veel langer op Kreta kon blijven, kon hij geen uitgebreid onderzoek verrichten. Pas in 2010 keerde Gierliński terug om de sporen nog eens goed te bestuderen. Tot zijn schok ontdekte hij dat het voetsporen van mensachtigen waren, waarna hij een internationaal team van wetenschappers verzamelde om de sporen te dateren. Dit team concludeerde dat de sporen ongeveer 5.7 miljoen jaar oud waren, veel ouder dan de destijds oudst bekende voetsporen in Laetoli (Tanzania) van 3.6 miljoen jaar oud.
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
“Een soort van levende hel”
Deze bevindingen van het team stuitten destijds op veel kritiek van de wetenschappelijke gemeenschap. Bijna alle wetenschappers stonden namelijk achter de theorie dat mensachtigen miljoenen jaren lang geïsoleerd leefden in Afrika, waarna ze pas 2 miljoen jaar geleden van het Afrikaanse naar het Europese continent migreerden. Mede hierom duurde het tot 2017 voordat het onderzoek gepubliceerd kon worden in een wetenschappelijk tijdschrift. Per Ahlberg, een wetenschapper aan de Universiteit van Uppsala die verantwoordelijk was voor de publicatie van dit onderzoek, noemde het proces “zes-en-een-half jaar van een soort van levende hel”, in een interview met CBC News. Tijdens de peerreview (een standaard wetenschappelijk proces waarbij collega-wetenschappers nieuw onderzoek met een kritische blik beoordelen) bleef negatieve feedback zich opstapelen. “[De wetenschappers] ontkenden simpelweg dat dit menselijke of mensachtige voetsporen zouden kunnen zijn. Ze zeiden van alles – dat het sporen waren van beren of apen of wat dan ook”, aldus Ahlberg.
Een preciezere datering
Recent onderzoek van paleontoloog Uwe Kirscher van de Universiteit van Tübingen bevestigt echter de beweringen van Gierliński’s team. Sterker nog, de eerste datering bleek te bescheiden. Kirscher noemde in een interview met de Daily Mail de datering van 5.7 miljoen jaar oud “slechts een schatting.” De nieuwe datering is volgens hem “robuuster en preciezer.” De schatting uit 2017 is gebaseerd op het idee dat de sedimentlaag waarin de sporen gevonden zijn, afkomstig zijn uit de Messiniaanse crisis, die zo’n 5 tot 6 miljoen jaar geleden plaatsvond. Tijdens deze ‘crisis’ viel de Middellandse Zee grotendeels droog vanwege de afsluiting van de Straat van Gibraltar. “Sedimentlagen die gerelateerd zijn aan de Messiniaanse crisis bestaan echter niet op dit deel van Kreta”, aldus Kirscher. Met behulp van verschillende analyses van het gesteente en microscopische fossielen, heeft Kirscher daarom een nieuwe datering gemaakt. De Messiniaanse crisis kan overigens wel verklaren hoe de mensachtigen Kreta bereikt hebben, aangezien het eiland destijds via de Peloponnesos verbonden was met het vasteland van Europa.
De Straat van Gibraltar was afgesloten tijdens de Messiniaanse crisis
Paubahi via Wikimedia Commons.
Sporen van de Graecopithecus freybergi?
“De oudste mensachtige voet die gebruikt werd tijdens het rechtop lopen, had een bal met een sterke grote teen en achtereenvolgende kleinere tenen”, verklaart Ahlberg, die ook aan het recente onderzoek heeft meegewerkt, in een persbericht. Het is nog niet duidelijk welke mensachtige soort precies verantwoordelijk was voor de voetafdruk, maar de onderzoekers stellen dat deze mogelijk afkomstig is van een soort genaamd Graecopithecus freybergi. In 2017 werden namelijk fossielen ontdekt in een 7.2 miljoen jaar oude sedimentlaag in Athene (op slechts 250 kilometer afstand van de vindplek op Kreta) van de - mogelijk mensachtige - Graecopithecus freybergi.
Twee geïsoleerde groepen?
Volgens de wetenschappers is het goed mogelijk dat er ongeveer 6 miljoen jaar geleden een relatief snelle verwoestijning plaatsvond in de gebieden van het Nabije Oosten en de Sahara, waardoor mensachtigen zowel naar Afrika als Europa migreerden. Deze woestijn sloot onderling contact uit, waardoor er een parallelle evolutie plaats kon vinden van Afrikaanse en Europese mensachtigen.
Bronnen: CBC News, Daily Mail, Universiteit van Tübingen, Wikipedia.
