Wolharige mammoeten
Daniel Eskridge.
Mens waarschijnlijk niet verantwoordelijk voor uitsterven mammoet
Vijf miljoen jaar lang leefde de wolharige mammoet op aarde, tot de diersoort ongeveer 4.000 jaar geleden voorgoed verdween. Over de oorzaak hiervan werd jarenlang flink gediscussieerd. Veel wetenschappers vermoedden al dat klimaatverandering ermee te maken had, maar anderen beweerden juist dat de mens verantwoordelijk was voor het uitsterven van de mammoet. Een 10-jarig onderzoek, onder leiding van evolutionair geneticus Eske Willerslev van de Universiteit van Cambridge, heeft nu echter definitief uitsluitsel gegeven, zo beargumenteren de onderzoekers. Klimaatverandering is de boosdoener, niet de mens.
De onderzoekers hebben 535 grondmonsters genomen, verspreid over 73 verschillende locaties. Deze monsters waren afkomstig van extreem koude gebieden, onder andere in Siberië, Alaska, Scandinavië en Canada. Vanwege de hier aanwezige permafrost (grond die nooit ontdooit) zijn DNA-resten goed bewaard gebleven. Deze grondmonsters bevatten plantaardige en dierlijke resten - waaronder urine, uitwerpselen en huidcellen - waar vervolgens een DNA-analyse op uitgevoerd kon worden. Zo waren wetenschappers voor hun analyses niet afhankelijk van veel zeldzamere botresten. Op basis van de gegevens die dit opleverde, konden de onderzoekers bepalen waar en wanneer mammoeten nog leefden. Ten slotte heeft het onderzoeksteam ook 1.541 DNA-analyses uitgevoerd op oude plantenresten, om zo in kaart te kunnen brengen wat voor begroeiing er in de loop der eeuwen in deze gebieden bestond.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? Ja graag!
Enkele van de grondmonsters genomen tijdens het onderzoek.
Yucheng Wang.
Te snelle verandering
“Wetenschappers discussiëren al 100 jaar lang over waarom mammoeten zijn uitgestorven”, vertelt Willerslev in een persbericht. “De mens kreeg hier vaak de schuld van. Mammoeten hebben immers miljoenen jaren overleefd, zonder dat klimaatverandering hun einde betekende. Maar toen ze samenleefden met de mens stierven ze plots. We hebben eindelijk kunnen bewijzen dat de snelheid waarmee de klimaatverandering plaatsvond het probleem was.”
TRANSFORMATIE VAN HET LANDSCHAP
Rond 12.000 jaar geleden begonnen de ijskappen van de laatste ijstijd te smelten. Door een relatief snelle opwarming van de aarde veranderde ook het landschap snel. Hierdoor werd het voedsel voor de herbivoren mammoeten te schaars. De kruidachtige planten en grassen die millennia het dieet van de mammoeten hadden gevormd, maakten in de loop der eeuwen plaats voor turflandschap. “Het ecosysteem veranderde en de totale biomassa van de vegetatie nam af. Hierdoor waren er niet meer genoeg planten om kuddes mammoeten te onderhouden”, aldus Yucheng Wang, hoofdauteur van het artikel dat hierover verscheen in Nature. “We hebben aangetoond dat klimaatverandering, met name verandering in neerslag, direct leidde tot een verandering in de begroeiing van het landschap. Mensen hadden hier volgens onze modellen geen impact op.”
LATER UITGESTORVEN DAN VOORHEEN AANGENOMEN
Uit het onderzoek is ook gebleken dat mammoeten later zijn uitgestorven dan voorheen werd aangenomen. Zo zouden er volgens de onderzoekers zo’n 3.900 jaar geleden nog mammoeten hebben rondgelopen in Siberië. Voorheen gingen wetenschappers er grotendeels van uit dat de meeste mammoeten ongeveer 10.000 jaar geleden al uitgestorven waren (met uitzondering van hele kleine populaties op eilandjes ten noorden van Siberië).
EEN GRIMMIGE LES
Willerslev: “Dit is een grimmige les uit de geschiedenis, die aantoont hoe onvoorspelbaar klimaatverandering is. Wanneer iets verloren gegaan is, dan is er geen weg meer terug. (...) De vroege mens heeft de wereld onherkenbaar zien veranderen en dat kan zo weer gebeuren. We kunnen het als niet als vanzelfsprekend beschouwen dat we deze veranderingen dan zullen overleven.”
Bronnen: Eurekalert, Nature.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? Ja graag!
