Een recente ontdekking in de Olduvaikloof in Tanzania verandert de kijk op wanneer mensen bot als gereedschap begonnen te gebruiken. Wetenschappers ontdekten zevenentwintig bewerkte botten die meer dan 1,5 miljoen jaar oud zijn. Dit wijst erop dat Homo erectus, een uitgestorven mensensoort, veel vaker bot gebruikte als gereedschap dan tot nu toe werd aangenomen.

Tekst: Rens van Maasakker

Botgereedschap veel ouder dan gedacht

Tot voor kort werd aangenomen dat bewerkt bot pas zo’n 500.000 jaar geleden werd gebruikt als gereedschap. De vondst in de Olduvai-kloof, in combinatie met andere recente ontdekkingen zoals een 1,4 miljoen jaar oude botbijl uit Ethiopië, laat zien dat Homo erectus al veel eerder botbewerkingsvaardigheden ontwikkelde. Volgens paleontoloog Michael Pante (Colorado State University), die niet betrokken was bij de studie, toont deze ontdekking aan dat Homo erectus dingen kon doen die geen enkele andere mensensoort daarvoor kon.

Opgravingen in de Olduvaikloof

De Olduvaikloof staat bekend als een van de rijkste archeologische vindplaatsen ter wereld. In de jaren zestig werden hier al de fossielen van Homo habilis ontdekt. Antropologe Mary Leakey schreef toen al over het gebruik van botgereedschap dat in de kloof gevonden was. Echter was het toen moeilijk te bepalen hoe oud het gevonden gereedschap precies was.

Tussen 2015 en 2022 voerden onderzoekers nieuwe opgravingen uit in zorgvuldig gegraven greppels. Dit stelde hen in staat om de vondsten beter te dateren. De studie onderzocht hoe technologie zich ontwikkelde toen Homo erectus de plaats innam van Homo habilis in de regio, ergens tussen 1,8 en 1,5 miljoen jaar geleden.

Bijzondere vondsten

Tijdens de opgravingen werden werktuigen geïdentificeerd die waren vervaardigd uit nijlpaardbotten, allemaal uit dezelfde geologische laag. Opmerkelijk is dat de onderzoekers ook olifantenbotten vonden die niet uit de regio afkomstig waren maar juist naar de locatie waren gebracht, of als gereedschap, of als materiaal om nieuwe werktuigen te maken. Dit wijst op een vroege vorm van planning en mogelijk de overdracht van kennis binnen Homo erectus-gemeenschappen.

Werktuigtraditie

Het gebruik van werktuigen is een lange traditie onder menssoorten. De Australopithecus maakte al minstens 2,6 miljoen jaar geleden stenen werktuigen, maar gereedschap gemaakt van botten verschenen pas veel later in het archeologische archief. Tot nu toe waren de oudst bekende voorbeelden van bewerkt bot als werktuig voornamelijk afkomstig uit Europa en Azië en daterend van ongeveer 400.000 jaar geleden. De vondst in de Olduvaikloof doorbreekt deze aanname en suggereert dat de botgereedschapcultuur veel eerder ontstond dan gedacht.

De resultaten van het onderzoek werden onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.