Het maskerfragment naast een replica van een Bataafs gezichtsmasker.
Stadt Krefeld, Presse und Kommunikation
Duitse ‘klomp roest’ blijkt zeldzaam gezichtsmasker uit Bataafse Opstand
Archeologen deden in 2018 grootschalige opgravingen op een voormalig Romeins-Bataafs slagveld nabij het Duitse Krefeld, zo’n 30 kilometer van de Nederlandse grens. Naast honderden skeletten, wapens en munten ontdekten de archeologen destijds ook een roestig stuk metaal, waarvan ze geen idee hadden wat het was. Een uitgebreid onderzoek van het Archeologisch Museum in Krefeld heeft dit raadsel na vier jaar eindelijk opgelost: deze ‘klomp roest’ blijkt een fragment te zijn van een gezichtsmasker van een Bataafse ruiter uit de opstand van 69 n.Chr.
Na een eerste röntgenonderzoek vermoedden de archeologen al dat deze roestige plaat wel iets bijzonders zou kunnen zijn. Op de foto’s waren namelijk duidelijke aanwijzingen van een oogspleet en oor te zien. Na verder onderzoek en de eerste restauratiewerkzaamheden werden deze vermoedens als snel bevestigd. De onderzoekers zijn er nu vrij zeker van dat het hier om een gezichtsmasker gaat dat Bataafse ruiters droegen tijdens de Bataafse Opstand. Er zijn tot nu toe slechts vijftien van dit soort maskers gevonden.
Psychologische oorlogsvoering
Bataafse ruiters droegen deze gezichtsmaskers vaak in combinatie met een met paardenhaar bedekte ijzeren helm. Hoewel de maskers hun dragers enige bescherming boden in man-tot-man gevechten, hadden ze volgens archeoloog Boris Burandt waarschijnlijk vooral een psychologische functie. Ze gaven de drager immers een afschrikwekkende en emotieloze uitstraling, wat de tegenstander moest intimideren.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Krijgshaftige Bataven
De Bataven waren Germanen die zich voornamelijk in de Rijndelta hadden gevestigd. Ze stonden bekend als een krijgshaftig volk, dat in de eerste eeuw n.Chr. decennialang soldaten aan het Romeinse leger leverde. Volgens Hans Peter Schletter, gemeentelijk archeoloog van Krefeld, zouden er van de 40.000 Bataven er meer dan 5.000 onder de Romeinse wapenen hebben gediend. In ruil voor hun militaire bijdragen hoefden ze minder tribuut (schatting) te betalen aan de Romeinen.
De samenzwering van de Bataven onder Claudius Civilis, schilderij van Rembrandt van Rijn
Rembrandt, Public domain, via Wikimedia Commons
De Bataafse opstand
Halverwege de eerste eeuw begonnen de spanningen tussen de Romeinen en de Bataven echter toe te nemen, onder meer doordat Rome steeds meer schattingen en soldaten eiste. Uiteindelijk barstte de bom in 69. Het jaar daarvoor was de Romeinse keizer Nero overleden, waarna er al gauw een opvolgingsstrijd uitbrak. Toen een van de troonpretendenten meer troepen van de Bataven eiste, kwamen deze in reactie daarop in opstand, onder leiding van Julius Civilis.
Slagveld bij Krefeld
In eerste instantie boekten de Bataven enorme militaire successen. Ze wisten twee Romeinse legioenen te verslaan en rukten op naar het legerkamp Castra Vetera (bij het huidige Duitse Xanten) waar ze de overlevende legionairs belegerden. De Romeinen probeerden deze troepen daarop te ontzetten. Hiervoor trokken ze 12.000 soldaten samen in het fort Gelduba, op de plek van het huidige Krefeld. Civilis doorzag dit gevaar echter en viel in november 69 onverwachts het fort aan. De Bataafse opstandelingen slaagden erin tot aan de poorten van het fort door te dringen en leken op het punt te staan een geweldige overwinning te behalen, tot er op het laatste moment Romeinse versterkingen opdoken. De Bataven werden teruggeslagen, hoewel de Romeinen hierbij zelf ook zware verliezen opliepen. Het is op dit voormalige slagveld dat de opgravingen van 2018 plaatsvonden (waarvan we de locatie kennen dankzij de Romeinse schrijver Tacitus).
Het maskerfragment moet zes maanden worden ontzilt voor het tentoongesteld kan worden.
Stadt Krefeld, Presse und Kommunikation
De Bataven wisten uiteindelijk in maart 70 nog Castra Vetera in te nemen, maar hierna keerde het tij van de opstand snel. Toen de nieuwe keizer Vespasianus eenmaal stevig in het zadel zat, stuurde hij een expeditieleger van ongeveer 50.000 man richting de Bataven. Tegen zo’n overmacht kon Civilis niet op. In september was de opstand vrijwel overal neergeslagen en onderwierpen de Bataven zich wederom aan hun Romeinse overheersers.
Masker wordt gerestaureerd
Gezien de vindplaats van het gezichtsmasker is het vrijwel zeker dat de eigenaar heeft meegevochten in de veldslag bij Gelduba. Of hij in de strijd is gesneuveld of zijn masker in het strijdgewoel heeft verloren, is echter niet meer te achterhalen. Het maskerfragment zal de komende maanden grondig worden gerestaureerd. Zodra de restauratie voltooid is, wordt het opgenomen in de permanente collectie van het Museum Burg Linn.
Bronnen: Gemeente Krefeld, Historisch Nieuwsblad, Isgeschiedenis
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
