De mummie van de ‘Schreeuwende Vrouw’ werd beroemd vanwege de bijzondere en lugubere grimas. Het lijkt alsof de vrouw het uitschreeuwt van angst of pijn. Lang was er geen verklaring voor de opmerkelijke gezichtsuitdrukking; recent onderzoek brengt daar echter verandering in.

Tekst: Rens van Maasakker

In 1935 werd er tijdens een archeologische expeditie in Dir el-Bahari, vlak bij de stad Luxor in Egypte, een bijzondere mummie ontdekt. Deze mummie, die later bekend zou worden als de 'Schreeuwende Vrouw’, werd gevonden in een houten kist in de tombe van Senemut. Dit was de architect en vermoedelijke minnaar van koningin Hatsjepsoet. De locatie van het graf deed de archeologen vermoedden dat de Schreeuwende Vrouw mogelijk familie was van Senemut.

Volgens de onderzoekers stierf de 'Schreeuwende Vrouw' een pijnlijke dood

Saleem Sahar N. en El-Merghani Samia, 'Paleoradiological and scientific investigations of the screaming woman mummy from the area beneath Senmut’s (1479–1458 BC) Theban tomb (TT71)', in Frontiers in Medicine (02-08-2024).

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

Een pijnlijke dood

Het meest opmerkelijke aan de Schreeuwende Vrouw is haar gezichtsuitdrukking. Onderzoeker Sahar Saleem en haar team suggereren dat de schreeuwende gezichtsuitdrukking het resultaat is van een postmortaal spasme, een zeldzame vorm van spierverstijving die optreedt net voor de dood en vaak wordt geassocieerd met gewelddadige sterfgevallen onder extreme fysieke omstandigheden en intense emotie. Dit duidt er volgens de onderzoekers op dat de vrouw een zeer pijnlijke dood is gestorven

Hoewel de exacte doodsoorzaak onbekend blijft, bieden de goed bewaarde resten van de vrouw waardevolle inzichten. Saleem beschrijft de mummie als een "tijdcapsule" die ons in staat stelt te begrijpen hoe ze leefde, aan welke ziektes ze leed en hoe ze een pijnlijke dood tegemoet ging.

Ongebruikelijke mummificatie

Een CT-scan onthulde dat de Schreeuwende Vrouw op een unieke manier was gemummificeerd: haar organen waren nog intact. Tijdens het Nieuwe Rijk (ca. 1550-1070 v.Chr.) was dit ongebruikelijk, aangezien de meeste organen – met uitzondering van het hart – uit het lichaam werden verwijderd bij het mummificeren. Het behoud van organen werd tijdens onderzoek aanvankelijk geïnterpreteerd als een teken van slechte mummificatie, maar verdere analyse wees uit dat ze was gebalsemd met dure geïmporteerde stoffen zoals jeneverbes- en wierookhars. Deze materialen, afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, Oost-Afrika of Zuid-Arabië, hielpen bij het voorkomen van bederf door bacteriën en insecten.

Het leven van de Schreeuwende Vrouw

De mummie droeg een zwarte pruik van dadelpalmvezels en twee scarabeeringen. Haar natuurlijke haar was geverfd met henna en jeneverbes en de pruik was behandeld met kwarts, magnetiet en albietkristallen om het te verstijven en zwart te kleuren. Deze materialen en technieken wijzen op een welvarend leven en een zorgvuldig uitgevoerde mummificatie.

Met behulp van CT-scans konden onderzoekers ook informatie verkrijgen over haar fysieke toestand. Ze was ongeveer 1,54 meter lang en rond de 48 jaar oud toen ze stierf. Ze leed aan artritis in de wervelkolom en had vlak voor haar dood verschillende tanden verloren. Het tandverlies konden de onderzoekers achterhalen dankzij werd bevestigd door niet-genezen tandkassen in het gebit van de vrouw.