Scherpe tanden en lange klauwen: de 'Fiji-zeemeermin' is niet het stereotype plaatje van een zeemeermin
Fiji Mermaid Project/Joseph Cress
Onderzoekers ontrafelen geheim van mysterieuze ‘zeemeerminmummie’
Bij een zeemeermin denk je niet zo snel aan een harig exemplaar met scherpe tanden en lange klauwen. Toch is dat precies hoe het exemplaar in het museum van de Clark County Historical Society in Springfield eruitzag, dat een eeuw geleden uit Japan naar de VS is meegenomen. Onderzoekers wilden weten waar de gemummificeerde ‘zeemeermin’ van 29 centimeter precies uit bestond, en besloten het vreemde object met CT-scans te analyseren. Na meer dan honderd jaar is het nu eindelijk duidelijk wat de mysterieuze ‘zeemeermin’ eigenlijk is: een bizarre combi van een aap, vis en een komodovaraan.
Tekst: Thomas van Roijen
Een raadsel
De mummie staat bekend als de ‘Fiji-zeemeermin’, omdat ze veel overeenkomsten deelt met de Fiji Mermaid van de Amerikaanse showman P.T. Barnum. Deze ‘zeemeerminmummie’ werd in 1842 in Barnum’s American Museum in New York tentoongesteld en zou zijn gevangen in de buurt van de Fiji-eilanden. Althans, dat is wat de Engelse zeeman vertelde die de rariteit in 1822 van Japanse vissers had gekocht.
Barnums 'Fiji-zeemeermin'
Publiek domein
De ‘zeemeerminmummie’ uit het museum in Springfield werd in 1906 aan de instantie geschonken door een Amerikaanse zeeman die de mummie rond 1870 in Japan had gekocht. Volgens de documenten die het museum van de zeeman kreeg, kwam de mummie uit het midden van de negentiende eeuw. Jarenlang vroegen zowel museumbezoekers als wetenschappers zich af wat de ‘zeemeermin’ precies was, tot het recente onderzoek dan eindelijk uitsluitsel gaf.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Macabere beestenboel
Uit de CT-scans bleek dat de kop en het bovenlichaam afkomstig zijn van een aap. Het bovenlichaam van de aap was vervolgens vastgenaaid op het onderlichaam van een vis, waardoor het geheel al meer op een zeemeermin begon te lijken. Net als het onderlichaam van de ‘zeemeermin’ zijn de tanden die in de bek van de aap zijn geplaatst mogelijk ook afkomstig van een vis. De poten en klauwen van de mummie komen van een reptiel, volgens de onderzoekers hoogstwaarschijnlijk een komodovaraan. Een bonte mix van drie totaal verschillende dieren dus!
De 'zeemeermin' is een mix van aap, vis en waarschijnlijk komodovaraan
Fiji Mermaid Project/Joseph Cress
Behalve dierlijke onderdelen hebben de CT-scans uitgewezen dat er ook houten stokjes in het lichaam van het wezentje zitten. Eén stok verbindt de staart en de kop en een andere stok verbindt de schouders. De houten verstevigingen zorgden ervoor dat het geheel in zijn uitgestrekte positie kon worden gemummificeerd. Dit is een fijne gelukstreffer voor de onderzoekers, omdat ze zo via jaarringonderzoek van het hout kunnen vaststellen in welk jaar de ‘zeemeermin’ in elkaar is gezet.
Met de CT-scan kon de mummie van alle kanten geanalyseerd worden
Fiji Mermaid Project/Joseph Cress
Naast het jaarringonderzoek willen de onderzoekers een meer gedetailleerde reconstructie maken van de ‘zeemeermin’ en de verschillende lichaamsdelen waaruit ze bestaat. Zodra deze modellen af zijn willen de onderzoekers ze rondsturen naar dierentuinen en aquaria om te achterhalen welke specifieke diersoorten er in de mummie zijn verwerkt.
Japanse mythologie
Dit is overigens niet de enige Japanse ‘zeemeermin’ die door wetenschappers is onderzocht. Eerder dit jaar werd een soortgelijk exemplaar uit de achttiende eeuw onder de loep genomen, dat in een verborgen doos in een Japanse tempel was gevonden. Deze ‘zeemeermin’ bestond naast de lichaamsdelen van een vis vooral uit stof, papier en katoen.
Waarom werden deze ‘zeemeerminnenmummies’ gemaakt? In de Japanse mythologie komen zogenaamde ningyo sinds de vroege middeleeuwen voor. Ningyo zijn visachtige wezens met een menselijk hoofd of bovenlichaam. Ze delen dus een hoop overeenkomsten met de westerse zeemeerminnen en -mannen. Er is een legende van een vrouw die ooit een ningyo at en hierdoor meer dan 800 jaar oud werd.
Een ningyo heeft veel weg van een westerse zeemeermin
Publiek domein
Onderzoekers gaan ervanuit dat Japanse vissers in de Edo periode (1603 – 1876) namaak-mummies van de mythologische wezens in elkaar knutselden, om deze te verkopen aan Japanse edellieden die langer wilden leven, of aan westerse zeelieden die opzoek waren naar een bijzonder souvenirtje. Via deze laatste weg zijn zowel de gescande als Barnums ‘Fiji-zeemeermin’ in westerse musea terechtgekomen.
