Door de jaren heen zijn er in het Spaanse Catalonië verschillende schedels uit de ijzertijd gevonden die doorboord zijn met grote spijkers. Een recente analyse van de schedels laat zien dat dit ritueel complexer is dan aanvankelijk gedacht werd. De schedels waren niet alleen van buitenstaanders maar ook van lokale overledenen.  

Tekst: Rens van Maasakker

Afschrikmiddel

De schedels werden ontdekt in Ullastret en Puig Castellar, beide belangrijke nederzettingen tijdens de ijzertijd. Al aan het begin van de twintigste eeuw werden de eerste exemplaren gevonden bij de buitenmuren van een van de vestingen. Destijds vermoedden onderzoekers dat de hoofden van verslagen vijanden werden afgehakt en vastgespijkerd om andere kwaadwillenden af te schrikken.

Verschillende afkomsten

Met behulp van strontiumisotoopanalyse bepaalden onderzoekers waar de individuen waren opgegroeid en of ze uit Catalonië afkomstig waren. Strontium is een element dat zich in de grond bevindt en vrijkomst wanneer stenen breken. Het kan dan o.a. in plantenwortels en drinkwate terechtkomen die via consumptie op hun beurt terechtkomen in mens en dier. Zo kunnen onderzoekers aan de hand van botten en tanden in grote lijnen vertellen waar iemand in zijn leven is geweest. Het strontiumgehalte verschilt namelijk per bodemsoort, waardoor elk gebied een unieke strontiumwaarde kent.

"Ons uitgangspunt was dat, als het om oorlogstrofeeën ging, de schedels uit verder gelegen streken moesten komen. Als ze uit dezelfde regio kwamen, zou het juist om vereerde individuen kunnen gaan," aldus Rubén de la Fuente-Seoane, archeoloog aan de Universiteit van Barcelona en auteur van het recent gepubliceerde onderzoek.

Uiteindelijk bleek beide waar. Maarliefst drie van de vier schedels uit Puig Castellar waren van buitenaf afkomstig en één lokaal. Van de drie schedels uit Ullastret kwamen er twee uit de buurt, en was een exemplaar van vreemde herkomst. “Dit resultaat suggereert dat het afhakken en vastnagelen van hoofden meerdere betekenissen had,” zegt De la Fuente-Seoane. "De selectie van personen voor dit ritueel is dus complexer dan we dachten."

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

Mogelijke gebruiken

De schedels werden op drie verschillende soorten plekken gevonden: bij de vestingmuren, in en rond huizen en in opslagkuilen. Degenen langs de vestingmuren waren allemaal afkomstig van mensen die volgens de strontiumanalyse niet in de buurt waren opgegroeid, wat de theorie van oorlogstrofeeën ondersteunt.  De schedels rondom woningen roepen meer vragen op. Mogelijk behoorden ze tot familieleden toe en werden ze als teken van verering opgehangen, of waren ze juist wel van vijanden en werden ze als trofeeën tentoongesteld. De schedels in de opslagkuilen werden waarschijnlijk gebruikt bij offerrituelen.

De onderzoekers waarschuwen echter dat dit niet het laatste woord is over het vastspijkerritueel. Hoewel het ritueel op verschillende manieren lijkt te zijn uitgevoerd, is verder onderzoek nodig om conclusies te trekken over dit gebruik, aldus De la Fuente-Seoane.