Azteken kenden economische ongelijkheid al vóór de Spanjaarden

De Spaanse koloniale heersers waren niet de eersten die de bevolking van het hedendaagse Mexico uitbuitten. Ze bouwden namelijk voort op de Azteekse samenleving waarmee ze in contact kwamen. Dat blijkt uit een nieuw archeologisch onderzoek van Guido Alfani, hoogleraar economische geschiedenis aan de Bocconi-universiteit in Milaan. Alfani onderzocht of de economische ongelijkheid in Latijns-Amerika al bestond vóór de komst van de Spanjaarden in de zestiende eeuw. Als voorbeeld wordt het Aztekenrijk aangehaald. De aanleiding voor dit onderzoek is de economische ongelijkheid in hedendaags Mexico en andere Latijns-Amerikaanse landen.

Tekst: Giuseppe Boccucci

Een ongelijke samenleving

De Azteekse samenleving was grofweg verdeeld in drie sociale klassen: de heersende klasse (koninklijk bestuur, provinciaal bestuur en de ambtenarij), de onderdanen en de slaven. De heersende klasse besloeg ongeveer 2 procent van de bevolking, maar had ruim de helft van alle rijkdom in het Azteekse rijk in handen. De rijkdom van deze heersende klasse was te danken aan het vrij ontwikkelde belastingstelsel dat de Azteken hadden.

Het Aztekenrijkwas eigenlijk geen gecentraliseerde staat. Het was een groter gebied in Centraal-Amerika dat tussen 1428 en 1521 werd bestuurd door een samenwerkingsverband tussen drie stadstaten: Tenochtitlan (het huidige Mexico-Stad), Texcoco en Tlacopan. Dit samenwerkingsverband veroverde in de loop van de vijftiende eeuw steeds meer kleinere koninkrijkjes in het gebied dat tegenwoordig Mexico heet. Deze nieuw veroverde provincies kenden een aanzienlijk hogere belastinglast, wat door het vrij efficiënte en gecentraliseerde belastingstelsel leidde tot een verrijking van de heersende klasse.

Azteekse krijgers, verkleed als adelaar en panter

The Field Museum Library, Public domain, via Wikimedia Commons

Archeologische vondsten als bronnen

Archeologische vondsten uit het Azteekse rijk omvatten zelden geschreven bronnen. De beschikbare geschreven bronnen over de Azteken bevatten vooral literatuur die was geschreven na de Spaanse invasie van de Nieuwe Wereld. Daarom vormen materiële vondsten, zoals gebruiksvoorwerpen uit de ruïne van een Azteeks huis of paleis, het leeuwendeel van de bronnen over de Azteken. Deze materiële vondsten kunnen inzicht geven in de eigendommen van een bepaalde Azteekse sociale klasse. Op deze manier kunnen materiële archeologische bronnen een aardige inkijk geven in de sociaaleconomische structuur van de Azteken.

Ruïne van het paleis van Azteekse leider Moctezuma II in Mexico-Stad

Gary Todd from Xinzheng, China, CC0, via Wikimedia Commons

Bijdrage aan de ondergang van het Aztekenrijk

Deze hoge belastinglast droeg echter ook bij aan de ondergang van het Aztekenrijk. Vanwege deze belastingen waren de heersers in Tenochtitlan namelijk niet bepaald populair in de landelijke gebieden. Toen de Spaanse conquistadores onder leiding van Hernán Cortés in 1519 het Aztekenrijk binnenvielen, kozen de bewoners van de door de Azteken onderworpen provincies vaak de kant van de Spanjaarden. De nieuwe Spaanse autoriteiten namen de sociale en economische structuur praktisch gezien over van de Azteken, aangezien het ten goede kwam aan de koloniale doelen van het Spaanse rijk.