De vindplaats
Gemeente Utrechtse Heuvelrug
Archeologen vinden oudste hondenmolen bij Doorn
Tijdens een archeologische opgraving aan de Driebergsestraatweg tussen Driebergen-Rijsenburg en Doorn is een bijzondere vondst gedaan: een karnmolen uit de veertiende eeuw, die werd aangedreven door hondenkracht. Dit is mogelijk zowel de oudste karnmolen als de oudste hondenmolen die ooit in Nederland gevonden is. Karnmolens werden vroeger gebruikt om boter of room te maken.
Door één of meerdere honden kleine rondjes te laten lopen in een tredmolen, werd een verticale spil in beweging gebracht. Een systeem van tandwielen liet vervolgens een zogenoemde stootstok op en neer bewegen in een met room gevulde karnton. Zo kon er boter van worden gemaakt.
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
Archeologen hebben delen van de trendmolen en het systeem waarmee de stootstok aangedreven werd gevonden. Ook van de karnton zijn fragmenten gevonden. Op basis van de jaarringen van het hout is bepaald dat de boom waar de molen van gemaakt is, tussen 1367 en 1382 gekapt moet zijn. Dit maakt de molen ongeveer 400 jaar ouder dan de oudst bekende exemplaren.
Een eeuwenoud gebruik
Honden werden (voornamelijk in de Nederlanden) eeuwenlang gebruikt voor hun bewegingskracht, onder andere voor de bovengenoemde hondenkarn, maar met name voor hondenkarren (een karretje dat door een trekhond werd voortgedreven). Weliswaar beschikten honden over weinig kracht vergeleken met paarden, maar daar staat tegenover dat ze ook veel goedkoper waren. Daarom werd het dier ook wel het paard van de armen genoemd. Ze werden tot ver in de twintigste eeuw nog gebruikt door vele beroepsgroepen, waaronder bakkers, slagers, marskramers en natuurlijk melkboeren. Het Nederlandse staatsbedrijf voor de posterij heeft nog tot 1922 brieven en kleine pakketjes met de hondenkar bezorgd. In 1963 kwam er definitief een einde aan het gebruik van hondenkracht, toen de Wet op de dierenbescherming inging.
Andere vondsten
Naast de hondenmolen zijn ook een wetsteen uit de ijzertijd en potscherven uit de vroege middeleeuwen gevonden op het terrein. Ook zijn funderingspalen van een boerderij met bijgebouw uit de twaalfde of dertiende eeuw blootgelegd. De vondsten worden geconserveerd en later deze maand in Doorn tentoongesteld tijdens de Nationale Archeologiedagen.
Bronnen: Agriwiki, Gemeente Utrechtse Heuvelrug, Wikipedia.
