Illustratie van hoe het kanograf van de jonge vrouw er waarschijnlijk uit heeft gezien.
Image credit: Pérez et al., 2022, PLOS ONE, CC-BY 4.0
900 jaar oud ‘kanograf’ ontdekt in Patagonië
Een internationaal team van archeologen heeft in Argentinië een 900 jaar oud graf gevonden van een jonge vrouw, begraven in een ceremoniële kano. Hoewel historici en archeologen al enige tijd van het bestaan van kanograven in Zuid-Amerika op de hoogte waren, gingen ze er vaak van uit dat deze praktijk pas ná de komst van de Spanjaarden ontstond. Deze theorie komt door dit graf nu echter op losse schroeven te staan.
Wat is er gevonden?
De archeologen ontdekten het graf tijdens opgravingen bij het Meer van Lacár, in het westen van Argentinië. Hier stuitten ze op de lichaamsresten van een jonge vrouw, die tussen de 17 en 25 jaar was toen ze overleed. Rondom de botresten troffen de onderzoekers daarnaast een stenen pot aan, evenals ongeveer 600 houtfragmenten. Vooral laatstgenoemden trokken hun aandacht, aangezien analyse van de fragmenten uitwees dat ze allemaal van dezelfde boom afkomstig waren. Bovendien was het oppervlak van diverse houtstukjes verkoold. Dit alles wijst erop dat de vrouw in een kano is begraven. Kano’s (toen in Patagonië ook wel wampo’s genoemd) werden hier namelijk gemaakt uit een enkele boomstam, die met behulp van vuur werd uitgehold.
Illustratie van een begrafenis van de Mapuche, uit ca. 1900
Pérez et al., 2022, PLOS ONE, CC-BY 4.0
Uit een koolstofdatering van de botresten bleek dat de vrouw ongeveer 880 jaar geleden is gestorven. Dit betekent dat haar begrafenis ruim drieënhalve eeuw vóór de komst van de eerste Spanjaarden in de Nieuwe Wereld plaatsvond. Hiermee is dit graf het eerste directe bewijs dat kanograven ook in precolumbiaans Zuid-Amerika voorkwamen. Volgens archeoloog Alberto Pérez, hoofdauteur van het paper dat over de vondst verschenen is, gaat dit gebruik vermoedelijk millennia terug. “We concluderen dat dit een wijdverbreid gebruik was op het continent [Zuid-Amerika], hoewel er weinig archeologische sporen van zijn gevonden vanwege problemen met de conservatie,” vertelt Pérez aan Live Science. De houten kano’s vergaan immers snel, zeker in het vochtige klimaat van Zuid-Amerika.
Afkomstig van de Mapuche
Volgens de onderzoekers was de vrouw in het graf hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit de Mapuche-cultuur. Dit inheemse volk vestigde zich rond 600 v.Chr. in wat nu het midden en zuiden van Chili en Argentinië is. Tegenwoordig zijn ze vooral bekend vanwege hun meer dan drie eeuwen durende verzet tegen de Spaanse kolonisator, met wie ze vanaf de zestiende eeuw in conflict raakten.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Gedurende de hele koloniale periode wisten de Mapuche een zekere mate van zelfstandigheid te behouden. Pas in de negentiende eeuw werd hun gebied definitief ingenomen door Chili en Argentinië. Tegenwoordig wonen er nog steeds zo’n anderhalf miljoen Mapuches in beide landen.
Symbolische betekenis
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat mensen begraven in kano’s een belangrijk onderdeel was van de Mapuchecultuur. De Mapuches geloofden namelijk dat mensen na hun dood naar een plek genaamd ’Nomelafken’ zouden gaan, wat letterlijk ‘de andere kant van de zee’ betekent. Hiervoor zou de geest van de overledenen een reis over het water maken, waarna hij uitkwam bij een eiland genaamd Külchemapu. Om deze reis naar het hiernamaals te vergemakkelijken, begroeven ze hun doden daarom in een kano. Vaak lagen deze graven ook aan de oever van een beek of rivier, zodat de ziel van de overledenen zich met de stoom kon laten meevoeren.
Opgravingen bij het Meer van Lácar
Pérez et al., 2022, PLOS ONE, CC-BY 4.0
Controverse
Aangezien er weinig archeologisch bewijs van dit soort graven is gevonden, is onze kennis over dit ritueel grotendeels afkomstig uit historische kronieken uit de 17e-19e eeuw. Een aantal historici en archeologen uit de jaren ’60 concludeerde daarom dat dit gebruik pas na de komst van de Spanjaarden zou zijn ontstaan. Het kanograf bij het Meer van Lácar lijkt er nu echter op te wijzen dat deze praktijk veel verder teruggaat. Volgens de onderzoekers is deze ontdekking dan ook van groot wetenschappelijk belang. “We hopen dat deze studie en haar resultaten deze controverse definitief zullen oplossen,” aldus Pérez.
Bronnen: PLOS ONE, Live Science, Phys.org, Britannica
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
