De locatie van het scheepsgraf in het midden. De andere cirkels markeren de gevonden grafheuvels
Jani Causevic, NIKU
Noors scheepsgraf uit de Vikingtijd ontdekt met grondradar
Noorse archeologen hebben een scheepsgraf uit de Vikingtijd (800-1050 n.Chr.) ontdekt op Øyesletta, een van de grootste grafvelden in Noorwegen. Het is de eerste keer dat in dit gebied een scheepsgraf werd ontdekt, wat de vondst extra speciaal maakt. Bijzonder was ook dat de archeologen deze ontdekking deden met behulp van een grondradar, een techniek die op dit grafveld nog nauwelijks was toegepast.
De archeologen deden onderzoek in Øyesletta voor het project ‘Arkeologi på nye veier’ (‘Archeologie aan nieuwe wegen’) van het Norsk Institutt for Kulturminneforskning (NIKU). Het onderzoek werd gedaan ter voorbereiding op werkzaamheden voor de aanleg van een nieuwe snelweg, de E39.
Scheepsgraven
De archeologen ontdekten het scheepsgraf bij Øyesletta, een vindplaats in de provincie Kvinesdal, in het zuiden van Noorwegen. Een scheepsgraf is een type begrafenis waarbij een overledene in een schip of boot wordt begraven, eventueel voorzien van grafgiften. Dit begrafenisritueel kwam voor bij diverse zeevarende culturen, zowel in Azië als in Europa. Ook in het Noorse Vikingtijdperk werd gebruikgemaakt van deze praktijk. Slechts de bovenlaag van de bevolking kon op deze manier worden begraven, gezien de grote moeite die het kostte om schepen te begraven.
Een andere belangrijke vondst van een scheepsgraf is die van Sutton Hoo, een gigantisch schip dat werd opgegraven in de zomer van 1939. De spectaculaire vondst was afkomstig uit de zevende eeuw, en bevatte enorm veel grafgiften, waaronder een iconische helm. Vorig jaar bracht Netflix een film uit over deze bijzondere vondst.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Het scheepsgraf in Øyesletta
De boot is 8 à 9 meter lang, en had ruimte voor zes inzittenden. Het vaartuig heeft mogelijk een of meerdere overledenen gehuisvest. Volgens de onderzoekers lijkt het erop dat de grond werd uitgegraven om de boot erin te plaatsen, waarna er een grafheuvel overheen is gebouwd. Omdat de boot nog onder de grond ligt, is onduidelijk of er veel bewaard is gebleven van het vaartuig en eventuele grafgiften. Wel is het een van de grotere scheepsgraven die tot nu toe in Noorwegen werden ontdekt; volgens de onderzoekers zijn de boten bij eerder ontdekte Noorse scheepsgraven meestal een stuk kleiner dan het exemplaar dat nu is ontdekt in Øyesletta.
Een ingezoomde afbeelding van de boot op de radar
Jani Causevic, NIKU
Het gebruik van grondradar
Jani Causevic, archeoloog bij NIKU, ontdekte het scheepsgraf met het gebruik van grondradar. ‘Dit is ongelooflijk spannend’, aldus Causevic. ‘Niet alleen om zo’n ontdekking te doen, maar ook om te zien hoe het gebruik van grondradar ons de mogelijkheid geeft om de culturele geschiedenis van dit gebied te verkennen en vast te leggen met nieuwe methoden.’ In het project ‘Archeologie aan nieuwe wegen’ werd de techniek op grote schaal ingezet. Projectleider Manuel Gabler is vooral blij met het feit dat de nieuwe methode niet alleen kan worden ingezet bij de registratie van reeds ontdekte vondsten, maar ook kan worden gebruikt om nieuwe vondsten te doen.
Het scheepsgraf en enkele grafheuvels op de grondradar
Jani Causevic, NIKU
Øyesletta: grootste Vikingbegraafplaats
Op basis van de artefacten die eerder in Øyesletta zijn gevonden, schatten archeologen dat de grafvelden tussen de 1.500 en 2.000 jaar geleden in gebruik waren. Destijds zijn er door de plaatselijke bevolking verschillende grafheuvels op de velden gebouwd. Vanwege steeds zwaardere landbouwmachines die vanaf de negentiende eeuw in het gebied werden gebruikt, zijn de meeste exemplaren hiervan echter vernietigd. Toch konden archeologen nog enkele overblijfselen lokaliseren en onderzoeken, wat in een eerder onderzoek al gebeurde. De mensen die hier werden begraven, zouden volgens de onderzoekers behoren tot de hogere sociale klassen.
Het is onbekend hoeveel grafheuvels er daadwerkelijk op Øyesletta te vinden zijn. Door gebruik te maken van de grondradar, ontdekten de archeologen nu echter wel sporen van enkele grafheuvels in de buurt van het scheepsgraf. Deze grafheuvels kunnen volgens de onderzoekers helpen om de vindplaats beter te begrijpen.
Het is nog onbekend of deze vondst de constructie van de nieuwe snelweg zal vertragen, omdat de eigenaar van het land nog niet zeker is of hij een opgraving wil. Als het voor het project nodig blijkt om een extra weg aan te leggen, zullen er in ieder geval wel opgravingen worden uitgevoerd.
Bronnen: NIKU, Heritage Daily, Life in Norway
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
