Een grootschalige opgraving bij Kiryat Gat in het zuiden van Israël heeft een opmerkelijke vondst opgeleverd: een 5.500 jaar oude werkplaats voor de productie van vuurstenen messen. Het is de eerste keer dat zo'n gespecialiseerde fabriek uit de Vroege Bronstijd in deze regio is ontdekt. De vondst toont aan dat de samenleving toen al verstedelijkt en economisch complex was.

Tekst: Rens van Maasakker

De opgraving werd uitgevoerd door de Israel Antiquities Authority (IAA) op de site Naẖal Qomem, ook wel bekend als Gat-Govrin. Archeologen vonden hier een productiecentrum waar hooggespecialiseerde ambachtslieden lange, vlijmscherpe messen van vuursteen maakten. Deze zogenaamde Canaanitische bladen werden gebruikt als messen, slachtgereedschap en oogstwerktuigen.

Volgens de onderzoekers, onder wie dr. Martin David Pasternak en Shira Lifshitz, is de ontdekking van zo'n geavanceerde werkplaats een belangrijke stap in het begrijpen van de vroege urbanisatie en beroepsspecialisatie in de Levant.

Vuursteenexperts en hun geheimen

De techniek die werd gebruikt om de messen te maken, was zeer geavanceerd en vereiste een uitzonderlijk vaardigheidsniveau. Alleen de meest ervaren specialisten wisten hoe ze de stenen moesten bewerken met de perstechniek. Hierbij werd met een soort hefboom of kraan nauwkeurige druk uitgeoefend op het vuursteen om de gewenste, uniforme bladen te creëren.

Wat de archeologen opviel, was het totale gebrek aan afvalfragmenten van de productie. Dit suggereert dat de ambachtslieden hun kennis wilden beschermen. Misschien werd het afval opgeruimd om te voorkomen dat concurrenten belangrijke technieken zouden ontdekken. Dit maakt de vondst extra bijzonder, aangezien het hele productieproces nu beter kan worden gereconstrueerd.

De rol van de messen

De vondst toont aan dat de Canaanitische bladen destijds de belangrijkste snijgereedschappen waren. De werkplaats was niet alleen een productielocatie, maar ook een regionaal distributiecentrum. De hier gemaakte messen werden waarschijnlijk over een groot gebied in de Levant verspreid en verhandeld.

De site zelf was een uitgestrekte nederzetting die een halve kilometer besloeg en honderden ondergrondse kuilen bevatte. Deze kuilen, waarvan sommige waren bekleed met leemstenen, dienden voor opslag, bewoning en rituele doeleinden. Dit duidt op een goed georganiseerde gemeenschap.

Interessant is dat vuurstenen messen een blijvende rol speelden, zelfs nadat metaalbewerking meer wijdverspreid raakte. De locatie van de opgraving ligt bovendien vlak bij de bijbelse stad Gath, de thuisbasis van de mythische reus Goliath.

De vondsten, waaronder de vuurstenen kernen en de bladen zelf, zullen voor het eerst aan het publiek worden getoond in de Jay and Jeanie Schottenstein National Campus for the Archaeology of Israel in Jeruzalem.