De gouden 'zonneschaal'
Novetus GmbH/ÖBB
3.000 jaar oude gouden schaal ontdekt in Oostenrijk
Bij het Oostenrijkse plaatsje Ebreichsdorf, even ten zuiden van Wenen, hebben archeologen een unieke gouden ‘zonneschaal’ van ca. 3.000 jaar oud gevonden. “Dit is de vondst van mijn leven”, aldus het hoofd van het archeologisch team Michał Sip.
In 2019 begon het archeologisch onderzoek in Ebreichsdorf, op een locatie waar de bouw van een treinstation gepland was. Al gauw troffen de archeologen hier restanten aan van een nederzetting, die bewoond is tussen 1300 - 1000 voor Christus. Experts vermoeden dat deze nederzetting toebehoorde aan de zogenaamde Urnenveldcultuur. Dit is een cultuur die bestond tijdens de late bronstijd van Midden-Europa (ca. 1300 tot 750 v.Chr.). De naam is afkomstig van een traditie die de cultuur erop nahield, namelijk het cremeren van overledenen, waarna de as in een urn begraven werd.
De verspreiding van de Urnenveldcultuur
GaiusCrastinus via Wikimedia Commons
Eerste van zijn soort
De gouden schaal werd in de buurt van een muur van een prehistorisch huis gevonden en is versierd met een afbeelding van de zon. Het is gemaakt van dun metaal dat voor 90% uit goud bestaat, 5% zilver en 5% brons. Dit is de eerste keer dat een dergelijke schaal in Oostenrijk is gevonden en het tweede exemplaar dat ten oosten van de Alpen is aangetroffen. In totaal zijn er ongeveer 30 vergelijkbare schalen gevonden in Europa. Waarschijnlijk werden ze geproduceerd in Noord-Duitsland, Scandinavië en Denemarken.
Bekijk hier een 3D-model van de schaal
Religieuze voorwerpen?
In de schaal troffen de archeologen ook twee gouden armbanden en een klos gouddraad aan. Het gouddraad was verweven met organisch materiaal. “Het waren waarschijnlijk decoratieve sjaals”, aldus Michał Sip in een interview met PAP. Deze zijn vermoedelijk gebruikt tijdens religieuze ceremonies waarbij zonneverering plaatsvond.
De gouden armbanden in de schaal en het gouddraad, verweven met organisch materiaal
Novetus GmbH/ÖBB
“De Urnenveldcultuur-stammen beschikten over een zonnecultus. De zon was een god voor hen”, liet Sip weten aan Archeologie Online. “Daarom interpreteren we de schaal als een voorwerp met een dubbele symboliek. Ten eerste zien we de afbeelding van een stralende zon, en ten tweede symboliseert het goud zelf ook de zon. Dit is dus ongetwijfeld een cultusobject.”
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
De Urnenveldcultuur en zijn zonnecultus
Deze zonnecultus was verspreid over grote delen van Europa. Gouden voorwerpen uit de bronstijd vertonen daarom vaak versieringen die met de zon te maken hebben. Meestal gaat het om dunne schalen, bekers, helmen en hoeden, die vrijwel altijd zijn versierd met banden, puntjes en cirkels. Het bekendste voorbeeld hiervan is de Gouden Hoed van Berlijn, een hoge, conische gouden hoed met een gewicht van 490 gram. Deze is ergens tussen de 1100 en 800 v.Chr. gedateerd. De hoed is versierd met tientallen cirkeltjes, die gelezen kunnen worden als kalender.
De Gouden hoed van Berlijn
Sailko via Wikimedia Commons.
Uitwisseling met de Noordse Bronstijdcultuur
De archeologen vermoeden dat de schaal van Ebreichsdorf ergens in Noord-Duitsland of het zuiden van Scandinavië geproduceerd is, aangezien de meeste van dit soort religieuze gouden voorwerpen hier gemaakt werden. In deze regio bestond een cultuur die tegenwoordig de Noordse Bronstijdcultuur wordt genoemd. Stammen van de Noordse Bronstijdcultuur beschikten over een hoge expertise op het gebied van metaalbewerking en aanbeden zeer waarschijnlijk ook de zon.
De verspreiding van de Urnenveldcultuur en verhouding tot de Noordse Bronstijdcultuur
Xoil via Wikimedia Commons
Verdere vondsten
Naast de gouden schaal zijn er in Ebreichsdorf sinds 2019 ongeveer vijfhonderd bronzen objecten gevonden, waaronder spelden, messen en dolken. Ook is er veel aardewerk gevonden. Vanwege het grote aantal archeologische vondsten, zijn de archeologen ervan overtuigd dat grootschaliger onderzoek in de regio de moeite waard is. Of hier goedkeuring voor zal komen, is echter nog maar de vraag.
Bronnen: Gea, Pools Persagentschap.
