Het is een van de meest iconische en mythische artefact uit de Bijbelse geschiedenis: de Ark van het Verbond. Deze vergulde kist, die de stenen tabletten met de Tien Geboden zou bevatten, verdween bijna 2600 jaar geleden spoorloos. Terwijl schatzoekers en gelovigen over de hele wereld claims maken over de huidige verblijfplaats, denkt de archeologie dat de ark voorgoed verloren is.

De goddelijke functie van de ark

Volgens de Bijbelse traditie was de ark van het Verbond een kist gemaakt van acaciahout, overtrokken met goud. Binnenin lagen de twee stenen tabletten met de Tien Geboden, die Mozes van God ontving op de berg Sinaï. De kist vertegenwoordigde de aanwezigheid van God op aarde en diende als fysiek bewijs van het verbond tussen God en het volk Israël. De ark werd bewaard in het Heilige der Heiligen, eerst in de Tabernakel en later in de Eerste Tempel in Jeruzalem, gebouwd door koning Salomo.

De mysterieuze verdwijning in Jeruzalem

De ark speelde een centrale rol in de Israëlitische geschiedenis tot aan de 7e eeuw v.Chr. Het meest bepalende moment in haar geschiedenis is de stilte die erop volgde. De historische context van de verdwijning is de Babylonische verovering van Jeruzalem in 587/586 v.Chr. en de daaropvolgende verwoesting van de Eerste Tempel door koning Nebukadnezar II. Hoewel de Bijbelse verslagen de tempelschatten gedetailleerd beschrijven die de Babyloniërs meenamen, wordt de ark van het Verbond niet genoemd in deze plunderingen.

Dit stilzwijgen is de bron van het mysterie. Is de ark geplunderd en gesmolten? Of is zij door vrome priesters gered en op een geheime locatie verborgen? Een theorie, gebaseerd op het apocriefe boek 2 Makkabeeën, stelt dat de profeet Jeremia de ark samen met het altaar van wierook naar een grot op de berg Nebo in Jordanië bracht en daar verstopte.

Het archeologische oordeel: gebrek aan bewijs

Vanuit een strikt archeologisch en wetenschappelijk oogpunt is er geen hard bewijs gevonden voor de huidige locatie van de ark, of zelfs voor haar bestaan buiten het religieuze verhaal. De zoektocht wordt gedreven door geloof en tradities.

Desondanks hebben archeologen recent op de vindplaats Tel Shiloh (de eerste grote religieuze plek van Israël na de Exodus) de ruïnes van een monumentale structuur uit de ijzertijd ontdekt. De afmetingen en oriëntatie hiervan komen precies overeen met de beschrijving in het Oude Testament van de Tabernakel, de plek die de ark huisvestte. Dit versterkt het bewijs dat het Bijbelse verhaal van Shiloh als het vroegste grote religieuze centrum van Israël een historische basis heeft, hoewel de ark zelf hier niet is aangetroffen.

De hoofdclaims: waar zou de ark liggen?

Hoewel de wetenschap op bewijs wacht, zijn er twee prominente locaties waar de ark volgens de traditie zou rusten, evenals enkele andere claims.

De claim van Ethiopië

De meest beroemde claim komt uit de Ethiopisch-Orthodoxe Kerk. Volgens de nationale sage, vastgelegd in de Kebra Negast, werd de ark door Menelik I – de vermeende zoon van koning Salomo en de koningin van Sheba – uit Jeruzalem meegenomen. De ark zou nu veilig bewaard liggen in de Kapel van het Tablet bij de kerk van Onze Lieve Vrouw Maria van Zion in Axum. De kist wordt bewaakt door één monnik en mag aan niemand getoond worden.

Hier staat de archeologie echter sceptisch tegenover. De Britse professor Edward Ullendorff beweerde dat hij het voorwerp in 1941 had onderzocht en zei dat het "een houten kist is, maar hij is leeg. Een constructie uit de midden- tot late middeleeuwen." De Ethiopische Kerk weigert elke wetenschappelijke inspectie.

De geheime tunnels van Jeruzalem

Velen geloven dat de ark verborgen ligt in een geheime kamer of tunnel onder de Tempelberg (Haram al-Sharif) in Jeruzalem. In oude joodse teksten wordt gesuggereerd dat de ark werd verstopt in een ondergrondse schuilplaats om te voorkomen dat ze in handen van de Babyloniërs zou vallen.

Hoewel opgravingen in dit politiek en religieus gevoelige gebied extreem beperkt zijn, is de ark hier nooit aangetroffen. De controversiële amateuronderzoeker Ron Wyatt claimde in 1982 de ark te hebben gevonden in een grot onder de plaats van de kruisiging, maar deze beweringen worden unaniem verworpen door archeologen en historici.

De Ark van het Verbond blijft een symbool van geloof. Zolang zij niet wordt gevonden, is ze het ultieme bewijs van hoe krachtig een historische legende kan zijn.