We staan nog maar weinig stil bij de grote afstanden die we tegenwoordig afleggen over land, zee en in de lucht. Binnen een dag aan de andere kant van de aardbol uit het vliegtuig stappen of met de auto een lange roadtrip maken, lijken de gewoonste zaken van de wereld. Hoe gingen verre reizen er eigenlijk aan toe in het verleden? In dit artikel zetten we een aantal opmerkelijke reizen uit de oudheid op een rij.

De reizen van Herodotus

Herodotus (ca. 484 – ca. 425 v.Chr.) was een Griekse historicus uit Halicarnassus, dat aan de huidige westkust van Turkije lag. Hij stond bekend om zijn verre reizen, die hem naar vele delen van de toen bekende wereld brachten. Zijn ervaringen en waarnemingen vormden de basis voor zijn meesterwerk, de Historiën, een van de eerste werken in de Westerse literatuur die als een historische verhandeling wordt beschouwd.

Herodotus’ reizen brachten hem naar Egypte, Fenicië (grofweg het huidige Libanon en Syrië), Mesopotamië, Perzië, en zelfs tot in Scythië (het huidige Oekraïne). Hij bezocht ook verschillende steden in Griekenland en de Griekse kolonies in Zuid-Italië. Tijdens zijn reizen verzamelde Herodotus verhalen, lokale legendes, en mondelinge tradities. Hij observeerde en documenteerde de gebruiken, religies en politieke systemen van de volkeren die hij ontmoette. Zo beschreef hij de rituelen en monumenten van de oude Egyptenaren tot in detail en bood daarmee een van de vroegste Westerse beschrijvingen van Egypte.

Herodotus was ook geïnteresseerd in de conflicten van zijn tijd, vooral de oorlogen tussen de Grieken en de Perzen. Zijn verslag van de Perzische Oorlogen (499 – 449 v.Chr.) vormt een belangrijk deel van zijn "Historiën". Hoewel Herodotus' werk soms wordt bekritiseerd vanwege het opnemen van anekdotes en wonderlijke verhalen zonder kritische analyse, biedt het toch een waardevol inzicht in de wereld van de vijfde eeuw v.Chr.

De tocht van Hannibal over de Alpen

Hannibal Barkas (247 – ca. 181 v.Chr.) was een van de grootste militaire strategen uit de oudheid. Hij maakte een legendarische reis van Carthago (in het huidige Tunesië) naar Italië tijdens de Tweede Punische Oorlog (218 – 201 v.Chr.). Zijn doel was om Rome te verzwakken door direct het Romeinse thuisland aan te vallen, een strategie die nog nooit eerder was geprobeerd door een vijand van het Romeinse Rijk.

Wat Hannibals reis zo opmerkelijk maakte, was de gedurfde en risicovolle route die hij koos. In plaats van via zee naar Italië te gaan, besloot hij over het Europese vasteland te reizen, wat betekende dat hij met zijn leger en oorlogsolifanten de Pyreneeën en de Alpen moest oversteken. Dit was een ongekende en gevaarlijk onderneming, omdat deze bergketens bekend stonden om hun verraderlijke terreinen en barre weersomstandigheden.

Hannibal begon zijn tocht in het voorjaar van 218 v.Chr. met een leger van ongeveer 90.000 infanteristen, 12.000 ruiters en enkele tientallen oorlogsolifanten. Na het oversteken van de Pyreneeën en de Rhône in Zuid-Frankrijk, bereikte hij de Alpen, waar hij geconfronteerd werd met verschillende uitdagingen. Zijn leger moest het opnemen tegen vijandige Keltische stammen, en de soldaten moesten omgaan met de ontberingen van de kou, sneeuw, en de steile bergpassen. Tijdens deze overtocht verloor Hannibal een aanzienlijk deel van zijn leger, met sommige schattingen die suggereren dat slechts 26.000 soldaten Italië bereikten.

Ondanks de zware verliezen en ontberingen, maakte Hannibals onverwachte opduiken in Italië een verpletterende indruk. Zijn aanwezigheid in Italië leidde tot een reeks belangrijke overwinningen tegen de Romeinen, waaronder de beroemde Slag bij Cannae in 216 v.Chr., waar hij een van de grootste Romeinse legers ooit vernietigde. Ondanks zijn briljante militaire successen slaagde Hannibal hij er nooit in om de stad Rome zelf aan te vallen. Dit kwam deels doordat hij niet over voldoende belegeringsapparatuur beschikte en niet genoeg steun kreeg van andere Italiaanse steden om Rome direct aan te vallen.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

In 203 v.Chr. kreeg Hannibal het bevel vanuit Carthago om terug te keren naar Afrika, omdat de Romeinen onder leiding van Scipio Africanus hun campagne naar Carthago zelf hadden gebracht. Hoewel hij nog steeds een bedreiging vormde voor Rome, werd Hannibal gedwongen zich terug te trekken uit Italië om zijn vaderland te verdedigen. Zijn terugtrekking markeerde het einde van zijn langdurige aanwezigheid op het Italiaanse schiereiland.

Zhang Qian: grondlegger van de zijderoutes

Zhang Qian (ca. 195 – ca. 114 v.Chr.) was een Chinese diplomaat en ontdekkingsreiziger tijdens de Han-dynastie (206 v.Chr. – 220 n.Chr.), wiens reizen een cruciale rol speelden in het openen van de zijderoutes en het bevorderen van contacten tussen Oost- en Centraal-Azië. Hij werd rond 140 v.Chr. door keizer Han Wudi op een diplomatieke missie gestuurd naar de Yuezhi, een nomadisch volk in Centraal-Azië. Het doel was het vormen van een alliantie tegen de Xiongnu, een vijandige stam die een bedreiging vormde voor China.

Zhang Qian begon zijn reis met een kleine groep volgelingen, maar werd al snel gevangengenomen door de Xiongnu. Hij bracht tien jaar in gevangenschap door, trouwde, en kreeg een kind voordat hij erin slaagde te ontsnappen. Vastberaden om zijn missie te volbrengen, vervolgde hij zijn reis naar de Yuezhi, die zich inmiddels in Bactrië (het huidige Afghanistan) hadden gevestigd. Hoewel de Yuezhi geen interesse hadden in een alliantie tegen de Xiongnu, leverde Zhang Qian waardevolle informatie over de regio's die hij had bezocht.

Na dertien jaar keerde Zhang Qian terug naar China. Zijn reis bracht gedetailleerde kennis over de politieke en economische omstandigheden in Centraal-Azië. Hij rapporteerde over verschillende koninkrijken, zoals Dayuan (Fergana), Kangju (Sogdië), en Daxia (Bactrië). Zijn verslagen waren de eerste gedocumenteerde Chinese beschrijvingen van deze verre landen en markeerden het begin van intensieve diplomatieke- en handelsbetrekkingen.

Zhang Qian's reizen legden de basis voor de zijderoutes, die uiteindelijk een netwerk van handelsroutes werden die China verbonden met het Midden-Oosten, India, en het Middellandse Zeegebied. Deze routes bevorderden niet alleen de uitwisseling van goederen zoals zijde, specerijen, en goud, maar ook van ideeën, technologieën, en culturen.

De veroveringen van Alexander de Grote

Alexander de Grote (356 – 323 v.Chr.), was een van de grootste militaire leiders uit de geschiedenis. Zijn reizen en veroveringen veranderden de loop van de geschiedenis en breidden de invloed van de Griekse cultuur uit over een enorm gebied. Na de moord op zijn vader, koning Philippus II, werd Alexander in 336 v.Chr. koning van Macedonië en begon aan zijn beroemde militaire campagnes.

Zijn reis begon in 334 v.Chr., toen hij met een leger van ongeveer 40.000 man de Hellespont overstak naar het huidige Turkije. Hij versloeg de Perzen bij de Slag bij Granicus en vervolgde zijn opmars door Klein-Azië. In 333 v.Chr. behaalde hij een beslissende overwinning op de Perzische koning Darius III bij de Slag bij Issus, wat de poorten opende naar de rest van het Perzische Rijk.

Alexander en zijn legers trokken vervolgens naar Egypte, waar hij zonder slag of stoot werd verwelkomd als bevrijder en de stad Alexandrië stichtte. In 331 v.Chr. versloeg hij Darius opnieuw in de Slag bij Gaugamela in het huidige Irak, wat leidde tot de val van het Perzische Rijk. Alexander trok daarna verder naar het oosten, veroverde Babylon, Susa en Persepolis, en drong door tot in de uitlopers van het huidige Afghanistan en Pakistan.

Zijn ambitieuze reis bracht hem uiteindelijk tot in India, waar hij in 326 v.Chr. de Slag bij de Hydaspes won tegen koning Porus. Door de vermoeidheid en ontevredenheid van zijn troepen, besloot hij zijn oostwaartse veroveringen echter te staken. Alexander keerde terug naar Babylon waar hij in 323 v.Chr. op 32-jarige leeftijd overleed, mogelijk als gevolg van ziekte of vergiftiging.

De ontdekkingsreis van Pytheas

Pytheas van Massalia (ca. 350 – ca. 320–306 v.Chr.) was een Griekse ontdekkingsreiziger en geograaf die bekendstaat om zijn opmerkelijke reis naar het noorden van Europa. Geboren in de Griekse kolonie Massalia (het huidige Marseille), ondernam hij rond 325 v.Chr. een expeditie die verder ging dan welke Griekse ontdekkingsreiziger voor hem ooit had ondernomen.

Pytheas zeilde door de Straat van Gibraltar en voer langs de westkust van Europa. Hij bereikte de Britse Eilanden, waar hij de kusten van het huidige Engeland en Schotland verkende. Zijn verslagen zijn de vroegste gedocumenteerde beschrijvingen van de Britse Eilanden door een Griek. Hij observeerde de lokale bevolking, hun gewoonten en landbouwpraktijken, zoals de teelt van graan en het gebruik van wagens.

Een van de meest opmerkelijke aspecten van zijn reis was zijn verslag van Thule, een land dat volgens zijn beschrijvingen zes dagen varen ten noorden van Groot-Brittannië lag. Hoewel de exacte locatie van Thule onzeker is, wordt vaak gespeculeerd dat hij Scandinavië of IJsland bedoelde. Pytheas beschreef Thule als een mysterieus land met lange zomerdagen en korte nachten, en noemde een fenomeen dat we nu kennen als de middernachtzon.

Verder reisde Pytheas langs de kust van het Scandinavië en mogelijk tot in de Oostzee. Hij beschreef ook ijszeeën, waarmee hij waarschijnlijk de Noordelijke IJszee bedoelde. Zijn observaties over getijden werden later bevestigd door andere onderzoekers en waren opmerkelijk nauwkeurig voor zijn tijd.