Zwarte Dood

De begrafenis van pestslachtoffers in Doornik

Pierart dou Tielt (ca. 1325 – 1355).

Zwarte Dood waarschijnlijk minder wijdverspreid dan gedacht

Van 1347 tot 1352 raasde de Zwarte Dood door Europa, West-Azië en Noord-Afrika. Het is de meest beruchte pandemie uit de menselijke geschiedenis, waarvan vaak door historici wordt geschat dat het verantwoordelijk is voor 25 miljoen doden in Europa alleen al. Dat zou ongeveer 50% van de gehele Europese bevolking zijn. Een nieuw onderzoek van de Max-Planck-Gesellschaft wijst nu echter uit dat deze pestplaag waarschijnlijk minder wijdverspreid was dan voorheen werd aangenomen. De onderzoekers hebben dit aangetoond met behulp van een analyse van eeuwenoude pollen.

Op in totaal 261 locaties, verspreid over 19 Europese landen, onderzochten wetenschappers eeuwenoude microsoffiele pollendeeltjes. Deze microscopische deeltjes van organisch materiaal blijven over het algemeen langer bewaard dan het meeste organisch materiaal. Door een koolstofdatering uit te voeren op het stuifmeel en vervolgens vast te stellen van welke plantensoorten dit stuifmeel afkomstig is, kan je veranderingen in de natuur van een specifieke regio binnen een specifieke periode aantonen.

Palynologie

-

Adam Izdebski, Timothy Newsfield, Hans Sell, Michell OReilly, Izdebski et al, Nature Ecology & Evolution (bewerkte versie).





Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? Ja graag!


Landbouw en het bevolkingsaantal waren gedurende de middeleeuwen sterk van elkaar afhankelijk. De hoeveelheid bewerkt land in een bepaald gebied was toen afhankelijk van het aantal beschikbare werkers - en in de 14de eeuw woonde ten minste 75% van de Europese bevolking op het platteland. Met de bovengenoemde methode (ook wel palynologie genoemd) kan je dus met behulp van pollen er ook achter komen hoe het bevolkingsaantal zich in een bepaalde regio ontwikkelde.  

Het onderzoek

Voor het onderzoek werd de periode 1250 en 1450 gebruikt, om 100 jaar voor, en 100 jaar na de Zwarte Dood veranderingen in het natuurlandschap waar te nemen. En wat bleek? Hoewel enkele regio’s inderdaad zwaar door de Zwarte Dood getroffen bleken te zijn, waren veel andere regio’s juist nauwelijks getroffen of zelfs gegroeid in bevolkingsaantal.

Palynologie

Toename of afname in de Europese landbouw

Adam Izdebski, Timothy Newsfield, Hans Sell, Michell OReilly, Izdebski et al, Nature Ecology & Evolution.

 




Stad vs. platteland

Veel van wat we weten over de Zwarte Dood - die werd veroorzaakt door de Yersinia pestis-bacterie - komt van geschreven bronnen uit de steden van middeleeuws Europa. Deze bronnen schetsen vaak het beeld van gruwelijke verliezen, maar we moeten niet vergeten dat 14de-eeuwse steden onhygiënisch en dichtbevolkt waren. Sterker nog, steden met meer dan 5.000 inwoners hadden al een continue aanwas van buitenaf nodig, aangezien het sterftecijfer in deze steden hoger lag dan het geboorteaantal.

Lokale factoren

“Er bestaat niet één enkele methode om een ‘pandemie’ of ‘pestplaag’ te begrijpen, die je kan toepassen op alle situaties”, vertelt onderzoeker Adam Izdebski van het Max-Planck Instituut, in een persbericht. “Pandemieën zijn complexe fenomenen met regionale en lokale veranderingen. We zagen dit tijdens COVID-19, en nu hebben wij het laten zien voor de Zwarte dood.” De impact die de Zwarte Dood had op een regio werd beïnvloed door lokale culturele, ecologische, economische en klimatologische factoren. Vandaar dat we zo’n uiteenlopend resultaat zien door heel Europa. De onderzoekers concluderen dan ook dat het complexe samenspel tussen al deze factoren in acht genomen moet worden bij toekomstig onderzoek naar de Zwarte Dood.

Bronnen: NatureMax-Planck-Gesellschaft.


Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? Ja graag!


Meer lezen