De gevonden kruissteen
Murray Cook/Stirling Council
Zeldzame 1.400 jaar oude Pictische symbolen gevonden in Schotland
Archeologen hebben in Schotland een steen met mysterieuze inscripties ontdekt op een kerkhof bij Doune. Op de steen zijn niet alleen afbeeldingen van een stier en vogels gebeeldhouwd, maar ook een tekst in het ogham, een inmiddels verdwenen alfabet uit vroegmiddeleeuws Ierland. Volgens de archeologen zijn deze inscripties hier ongeveer 1.400 jaar geleden achtergelaten door de Picten. Deze ‘kruissteen’ werpt een nieuw licht op de verspreiding van het christendom in Schotland tijdens de middeleeuwen.
Over de vondst
Een team van archeologen en vrijwilligers ontdekte de kruissteen in september 2022, op de begraafplaats Old Kilmadock nabij Doune, Schotland. Deze kruissteen is gemaakt door de Picten, een reeks los met elkaar verbonden stammen die in de vroege middeleeuwen in Noord- en Oost-Schotland woonden. De afgeronde steen bevat meerdere inscripties, die volgens de archeologen ergens tussen 500 en 700 na Christus zijn aangebracht. Zo beeldt de steen niet alleen een geknoopt kruismotief en dierversieringen af, maar staat er ook een inscriptie geschreven op de randen in het middeleeuwse ogham-schrift. De kruissteen is later hergebruikt als sierlijke grafbedekking op de begraafplaats.
De Picten
De Picten, of "Beschilderde Mensen" werden zo genoemd door Romeinse historici vanwege hun vermeende oorlogsverf en tatoeages (picti is het Latijnse woord voor verf). Ze stamden af van Keltische stammen en leefden in wat tegenwoordig het noordoosten van Schotland is. De Picten stonden bekend om hun succesvolle verzet tegen de Romeinse veroveraars. Dit zette de Romeinse keizer Hadrianus er zelfs toe aan om een muur aan noordgrens van Romeins Brittannië te bouwen, de befaamde Muur van Hadrianus, om dit strijdlustige volk buiten de grenzen van het Romeinse Rijk mee te houden. Terwijl de Romeinen de Picten afschilderden als barbaars en achterlijk, waren het grotendeels zelfvoorzienende boeren, die graan verbouwden en gedomesticeerde dieren hoedden.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Nadat de Romeinen zich in de vijfde eeuw na Christus hadden teruggetrokken uit Groot-Brittannië, werden de Pictische samenleving losjes verenigd onder een monarchie die haar territoriale grenzen wilde beschermen. Over deze periode is echter nog veel onbekend, aangezien er maar weinig teksten zijn overgeleverd. Wel staat vast dat Ierse missionarissen in het midden van de zesde eeuw meerdere Pictische koningen wisten te bekeren tot het christendom. Bij de Slag bij Dun Nechtain in 685 wisten de Picten de Britten uit Schotland te verdrijven en creëerden ze een mini-imperium dat zou standhouden tot ongeveer 900 na Christus. Hierna gingen de Picten op in het Gaelische koninkrijk Dalriada en vormde daarmee de bakermat van de Schotse samenleving.
De opgraving op de begraafplaats Old Kilmadock nabij Doune
Murray Cook/Stirling Council
Bijzondere locatie
Volgens de onderzoekers is het bijzonder dat dit type steen op deze locatie in Schotland is gevonden. Deze kruisplaat is namelijk gevonden in een gebied dat nooit onder de heerschappij van de Picten is gevallen. “Deze kruissteen is de eerste in deze regio en kan betekenen dat de lokale bewoners zichzelf als Picten begonnen te beschouwen", vertelde archeoloog Murray Cook van de Stirling Council, die de opgraving leidde, aan WordsSideKick.com.
Christelijke functie
Kelly Kilpatrick, een historicus en keltenspecialist aan de Universiteit van Glasgow, vertelde aan WordsSideKick.com dat kruisstenen vaak werden gebruikt om christelijke boodschappen door middel van beelden aan ‘de gewone man’ te communiceren. “Daarom vind je iconen van inheemse Pictische religie vermengd met christelijke symbolen op dit soort monumenten."
Zo zijn er vogelkoppen te zien op de kruissteen. "Het zouden pelikanen kunnen zijn”, legt Cook uit, “aangezien er een traditie is dat de pelikaan in zijn eigen vlees bijt om zijn jongen te voeden, in navolging van Christus en het Laatste Avondmaal.” Daaronder bevindt zich een in Pictische stijl uitgesneden vierpotig dier dat op een stier lijkt. "De stier kan een symbool zijn van een familie, een regio of een god," zei Cook.
Het ogham alfabet
Runologe, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Daarbij is er ogham-schrift aangetroffen op de steen, wat ook een christelijke invloed kan zijn. Ogham is een 5e- en 6e-eeuws Oudiers alfabet dat vaak gevonden wordt op Pictische stenen, hoogstwaarschijnlijk meegenomen met Ierse missionarissen. Er zijn ongeveer 400 ogham-inscripties geïdentificeerd, voornamelijk in Ierland, maar de steen in Old Kilmadock is het eerste exemplaar dat in Centraal-Schotland is gevonden. “Het vertelt ons dat er hier ook al in de vroege middeleeuwen mensen waren die konden lezen en schrijven, mogelijk in het Latijn, maar die ook bekend waren met het ogham-alfabet”. Daarbij vermelden ogham-inscripties vaak namen van rijke of machtige personen.
Hoe verder?
Kilpatrick is momenteel bezig om de nieuw ontdekte inscriptie proberen te ontcijferen. Het is echter pas mogelijk om de volledige inscriptie lezen zodra de steen is opgetild. Daarom zamelen de archeologen nu geld in om het verplaatsen van de steen te kunnen betalen. “De ogham-inscriptie is op de rand van de steen geschreven en de letters kunnen zich naar beide kanten uitstrekken. De inscriptie gaat waarschijnlijk helemaal rondom, hoewel ik er pas zeker van kan zijn zodra de steen wordt opgetild", vertelt Kilpatrick. Voor nu kan ze in ieder geval met redelijk vertrouwen zeggen dat er wat e's en t's in de inscriptie staan.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
