De kanonnen van de San José
Woods Hole Oceanographic Insititution
Waarom is er zo veel ophef rond het wrak van de San José?
In 2015 werd het scheepswrak van de Spaanse San José gevonden voor de Colombiaanse kust. Het schip, dat ooit onderdeel was van de zilvervloot, werd in 1708 tot zinken gebracht bij een Engelse aanval. Nu wil de Colombiaanse overheid het wrak zo snel mogelijk bergen. Aan boord zou namelijk een schat ter waarde van omgerekend 16 miljard euro zijn. Waarom doen de vondst en de plannen van de Colombiaanse overheid een hoop stof opwaaien?
Tekst: Thomas van Roijen
Gevonden in 1981 én in 2015?
Ruim 300 jaar na het zinken van de San José is er een hoop discussie over het lot van het wrak. Toen het schip tijdens de Spaanse Successieoorlogen (1701 – 1714) werd gekelderd door Britse kapers, nam het vrijwel de hele bemanning (600 opvarenden) en zijn waardevolle lading van zilver, goud en andere kostbaarheden met zich mee naar de zeebodem. Door de jaren heen is er een hoop gesteggel geweest over het wrak en zijn locatie. De discussie rond de San José begon namelijk al in 1981, ver voor de Colombiaanse vondst in 2015. Toen claimde een Amerikaans bergingsbedrijf het wrak te hebben gevonden.
Schilderij van de Britse aanval op de San José
Publiek domein via Wikimedia Commons
Het bergingsbedrijf Glocca Morra had naar eigen zeggen de San José gevonden tijdens een zoektocht over de Caribische zeebodem. Het bedrijf trof verschillende houten overblijfselen aan die het via koolstofdatering kon herleiden tot de periode omstreeks 1700. Samen met de vindplaats voor de Colombiaanse kust was dit het grootste argument voor de claim van Glocca Morra. Het bedrijf gaf de coördinaten aan de Colombiaanse overheid in de veronderstelling dat het na een berging recht had op de helft van de vermoedelijke kostbaarheden aan boord.
Hiermee was de kous af, zou je zeggen. Ware het niet dat Colombia (letterlijk) niet in zee ging met Glocca Morra. Het land beweerde dat het bedrijf geen claims kon leggen op het wrak en zijn inhoud, aangezien de San José vanuit de Colombiaanse haven van Cartagena was vertrokken in 1708. Enkel Colombia zou er dus iets over te zeggen mogen hebben. Daarnaast trok de Colombiaanse overheid de vondst in twijfel. Het land liet de locatie van de coördinaten onderzoeken en verklaarde dat er geen scheepswrak te vinden was.
De Colombiaanse vondst van 2015
De discussie tussen Colombia en het bedrijf zette zich decennialang voort zonder ergens op uit te komen. Totdat de Colombiaanse regering in 2015 bekendmaakte de San José te hebben gevonden…op een andere locatie dan de coördinaten van Glocca Morra. Het bedrijf beweerde echter dat de vondst van de Colombiaanse regering op slechts een paar kilometer van hun coördinaten was gevonden. Bovendien lagen de wrakstukken volgens Glocca Morra verspreid over een uitgestrekt gebied, waardoor de Colombiaanse vondst één en dezelfde zou zijn als de vondst van het bedrijf. Hard kan Glocca Morra dit argument niet maken, aangezien de Colombiaanse regering de vindplaats nog altijd geheimhoudt en strikt beveiligt.\
Bij het Colombiaanse onderzoek konden gedetaileerde foto's worden gemaakt
Woods Hole Oceanographic Insititution
Daarbovenop zijn er ook nog een hoop claims van andere partijen. Zo claimt Spanje het schip omdat het onder de Spaanse vlag voer en in Spanje was gebouwd. Ook Peru en Bolivia willen een deel van de schat omdat het goud en edelstenen aan boord van de San José oorspronkelijk uit deze landen gedolven en geroofd werden.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
De resultaten van het Colombiaanse onderzoek logen er niet om. Voor het onderzoek werd een hightech onderwaterrobot ingezet, die ook werd gebruikt bij de zoektocht naar het vermiste vliegtuig Air France 447 en onderzoek naar de Titanic. Met de robot konden de archeologen de overblijfselen van het schip nauwkeurig in kaart brengen en van dichtbij foto's maken.
Daarbij kon de onderwaterrobot zo dichtbij komen dat er reliëfs van dolfijnen op de kanonnen in beeld kwamen. Hiermee konden de archeologen nog eens bevestigen dat het inderdaad om het wrak van de San José ging. Volgens historische bronnen waren de kanonnen van de San José namelijk versierd met afbeeldingen van dolfijnen.
Ook theekopjes waren onderdeel van de lading
Woods Hole Oceanographic Insititution
Recente ontwikkelingen
Los van de bevindingen in het onderzoek, blokkeerde Colombia alle andere claims op de San José door een wetswijziging in 2020. Via deze wetswijziging werd doorgevoerd dat alles aan boord van het schip Colombiaans overheidseigendom is. Aangezien Glocca Morra hierdoor geen aanspraak meer kan maken op de helft van de schat, eist het bedrijf via de rechter een vergoeding van zo’n 8 miljard dollar (de helft van de geschatte waarde van de inhoud van het schip).
De uitspraak van de rechter moet nog worden gedaan, maar de Colombiaanse regering zegt in ieder geval gehoor te willen geven aan het besluit. In de tussentijd heeft het land haast bij de berging van het schip. De huidige president Gustavo Petro heeft er namelijk een speerpunt van zijn regering van gemaakt om het wrak voor het einde van zijn ambtstermijn in 2026 boven water halen. De regering wil een archeologisch laboratorium opzetten waar de wrakstukken en de inhoud van het schip worden schoongemaakt, bestudeerd en geïnventariseerd, voordat het geheel wordt tentoongesteld in een museum.
Wat zeggen de experts?
Archeologen en historici twijfelen echter of het wel zo verstandig is om het schip zo snel mogelijk van de zeebodem te halen. Volgens experts zou het bergen van het schip meer kwaad dan goed doen, omdat de wrakstukken en de inhoud zo beschadigd kunnen raken. Volgens maritiem archeoloog Ricardo Borrero kan de San José op de zeebodem blijven liggen om ter plekke te worden onderzocht. Zo kan verdere schade aan het wrak worden beperkt en het ecosysteem waar het na ruim 300 jaar onderdeel van is geworden.
Bovendien noemt Borrero de waarde van 16 miljard euro een grove overschatting. Volgens de archeoloog waren er volgens historische bronnen relatief weinig goederen aan boord van de San José. Hierdoor zou er slechts een tiende van de geschatte waarde aan boord zijn, volgens hem. Ook is het nog maar de vraag wat er na honderden jaren nog over is van de lading van het schip. Het zou dus zomaar kunnen dat de felle discussie rond de San José niets meer is dan een storm in een glas water.
Wil je meer weten over de historische achtergrond van het verhaal en hoe de San José aan zijn einde is gekomen? Lees het artikel op IsGeschiedenis!
