De schatvondst van Hoogwoud
© Archeologie West-Friesland/Fleur Schinning
Unieke middeleeuwse goudschat ontdekt in Hoogwoud
In Hoogwoud, Noord-Holland, heeft een metaaldetectorspeurder een middeleeuwse goudschat ontdekt. Deze schat is ongeveer duizend jaar oud, en bestaat uit vier versierde gouden hangers in de vorm van een maansikkel, twee stroken goudblad die aan elkaar passen en 39 kleine zilveren munten. De kostbaarheden zijn rond het midden van de dertiende eeuw in de grond gestopt. De munten dateren uit de periode 1200-1250, maar de sieraden zelf zijn twee eeuwen ouder.
Hoge Middeleeuwen
Volgens experts is deze vondst van grote betekenis voor de archeologie en geschiedenis van Noord-Holland. Niet alleen omdat gouden sieraden uit de ‘Hoge Middeleeuwen’ in Nederland uiterst zeldzaam zijn, maar ook omdat deze schatvondst stamt uit een belangrijke historische periode. Deze sieraden en munten zijn namelijk begraven in de dertiende eeuw, een periode waarin er een hevige strijd woedde tussen de West-Friezen en de graaf van Holland. De Hollandse graaf Willem II wilde deze regio namelijk inlijven, wat tot groot verzet van de lokale bevolking leidde. Hoogwoud, destijds een van de belangrijkste plaatsen in West-Friesland, speelde hierin een grote rol. Willem trok in 1256 naar Hoogwoud, in een poging de West-Friezen te onderwerpen. Hij werd echter zelf door de West-Friezen om het leven gebracht in de Slag bij Hoogwoud, toen hij met paard en al door het ijs zakte.
Schatvondst
De vier gevonden oorhangers stammen uit de elfde eeuw (1000-1050) en zijn volgens experts de belangrijkste voorwerpen die ontdekt zijn. Het gaat hierbij om twee paren, waarvan één paar met gegraveerde voorstellingen en het andere met versieringen in filigraan. Filigraan is fijn draadwerk van goud of zilver. De kwetsbaarheid van de oorbellen en het feit dat de sieraden maar aan één kant versierd waren doet onderzoekers vermoeden dat ze waarschijnlijk niet door oren heen gestoken waren maar zijn gedragen aan een hoed of een hoofdband, zodat slechts één zijde zichtbaar was.
Reconstructie op model, de oorhanger gedragen aan een hoofdband
© Archeologie West-Friesland/Fleur Schinning
Uit de vondst van kleine textielvezels blijkt dat de twee geribbelde stroken goudblad ooit aan de rand of band van kleding bevestigd waren. Eén hanger blijkt jammer genoeg zwaar beschadigd. Dit is hoogstwaarschijnlijk gebeurd toen de grond hier ergens in de loop der eeuwen is omgeploegd. Op het andere exemplaar is een gegraveerde tekening ontdekt dat wordt geïnterpreteerd als een Christusportret, oftewel ‘Sol Invictus’, de onoverwonnen zon. In Nederland zijn slechts drie vergelijkbare gouden oorhangers gevonden.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
De 39 munten, ook wel penningen genoemd, zijn door onderzoekers gebruikt om het moment te bepalen waarop de schatvondst is begraven. Aangezien de ‘jongste’ munt uit de schat in 1248 is geslagen, vermoeden ze dat de schat rond of kort na dit jaar is begraven. De penningen zijn afkomstig uit het Bisdom Utrecht, uit diverse graafschappen (Holland, Gelre en Kleef) en van het Duitse rijk. De jongste exemplaren zijn geslagen in 1247/ 1248 onder Willem II als koning van het Heilige Roomse Rijk. Toen de schat werd begraven, waren de sieraden dus al zo’n 200 jaar oud. Conservator Annemarieke Willemsen vermoedt dat deze juwelen in die periode als familie-erfstukken van moeder op dochter zijn doorgegeven, gedurende ongeveer acht generaties.
Vier gouden oorhangers en twee goudstrips
© Archeologie West-Friesland/Fleur Schinning
Tentoonstelling
De vinder van de goudschat is detectorzoeker en historicus Lorenzo Ruijter. Hij stuitte in 2021 al op de goudschat, waarna hij zijn ontdekking direct meldde bij Archeologie West-Friesland. Hierna duurde het nog twee jaar voordat de vondst bekend werd gemaakt, omdat er eerst onderzoek moest worden gedaan naar wat Ruijter precies had gevonden. De sieraden en munten zijn vervolgens grondig onderzocht, schoongemaakt en geconserveerd in het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden.
Omdat het gaat om een archeologische ontdekking van nationale betekenis, is ervoor gekozen om de vondst tijdelijk in bruikleen te stellen aan het RMO, waar de nationale collectie archeologie wordt tentoongesteld. De sieraden en munten blijven wel eigendom van de vinder. De schatvondst is tot half juni te zien in de centrale hal van het museum en later dit jaar is het te bekijken in de nieuwe tentoonstelling genaamd ‘Het Jaar 1000’ (13 oktober 2023 t/m 17 maart 2024).
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
