Eén van de twaalf gevonden afgehakte handen.
Gresky, J. et al 2023 / Nature
Twaalf afgehakte handen geven inzicht in oud-Egyptische oorlogsrituelen
In het noorden van Egypte hebben archeologen twaalf afgehakte rechterhanden ontdekt, die 3.500 jaar geleden vermoedelijk als ‘oorlogstrofeeën' zijn meegenomen. De gewoonte om geamputeerde handen als eerbewijs mee te nemen wordt in diverse Egyptische inscripties en papyrussen genoemd, maar fysiek bewijs voor deze praktijk was tot nu toe zeldzaam. In een onlangs verschenen studie zijn deze twaalf exemplaren uitgebreid onderzocht, wat nieuw licht werpt op de duistere kanten van de Oudegyptische beschaving.
De twaalf afgehakte handen werden in 2011 ontdekt in drie kuilen op de binnenplaats van het Hyksos-paleis in Avaris (het hedendaagse Tell el-Dab'a) in het noordoosten van Egypte. Het Hyksos- paleis is gebouwd tijdens de 15e dynastie (1640 v.Chr. - 1530 v.Chr.) en deed dienst als de hoofdstad van de Hyksos-dynastie tijdens de Tweede Tussenperiode.
De locatie van de gevonden handen.
Gresky, J. et al 2023 / Nature
In een onlangs in Nature gepubliceerde studie heeft hoofdauteur Julia Gresky (werkzaam bij de afdeling Natuurwetenschappen van het Duitse Archeologisch Instituut in Berlijn) de handen uitgebreid geanalyseerd. Hieruit bleek dat in ieder geval elf van de handen van mannen afkomstig zijn, en de twaalfde vermoedelijk van een vrouw is. Volgens de onderzoekers is het onduidelijk of de handen van dode of levende personen zijn geamputeerd.
Opzettelijk geplaatst?
Verder viel op dat alle handen in dezelfde positie in de kuilen lagen: met de vingers wijd gespreid en de handpalmen naar beneden gericht. Hoewel dit in theorie een ‘natuurlijke’ oorzaak gehad zou kunnen hebben, gaan de onderzoekers ervan uit dat de handen doelbewust zo zijn neergelegd. Volgens de onderzoekers is het daarom het meest waarschijnlijk dat de afgehakte handen werden gepresenteerd als trofeeën tijdens een openbare ceremonie in het paleis van Avaris.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Van de twaalf onderzochte handen hadden er zes nog intacte handwortelbeentjes, oftewel de kleine botten in de pols die de handen met de onderarmen verbinden. Op deze botten waren bovendien geen sporen van geweld te zien. Maar omdat er geen fragmenten van de onderarmbotten uit de put werden gehaald, vermoeden de onderzoekers toch dat de handen "opzettelijk werden geamputeerd". Vermoedelijk werden deze handen afgehakt door eerst het polsgewrichtskapsel door te snijden en vervolgens de pezen die het polsgewricht overspannen door te hakken. Als dit ‘vakkundig’ wordt gedaan, kan een hand worden geamputeerd zonder markeringen op de botten achter te laten.
Om de handen zo in de kuilen te leggen moesten ze volgens de studie wel nog ‘zacht’ en ‘flexibel’ zijn. Dit betekent dus dat ze zijn geplaatst voor de rigor mortis optrad, oftewel het verstijven van het lichaam na de dood. Rigor mortis in de handen begint meestal 6-8 uur na het overlijden. Vermoedelijk zijn de eigenaren van de handen tussen tijdens of kort voor de ceremonie in stukken gehakt.
De Hyksos
De gevonden handen lagen begraven op een binnenplaats die voor de troonzaal lag van een paleis dat tussen 1640 en 1530 v. Chr. door de Hyksos werd gebouwd. De Hyksos waren een West-Aziatisch volk dat in 1720 v.Chr. Egypte binnenviel. Gedurende de Tweede Tussenperiode (1650 voor Christus tot 1550 voor Christus) vestigden de Hyksos een heersende dynastie, waarbij ze vanuit hun hoofdstad Avaris, in het oosten van de Nijldelta, over Neder-Egypte heersten. Ze waren een krijgshaftig volk dat diverse geavanceerde militaire tactieken naar Egypte bracht, waaronder het gebruik van strijdwagens en bronzen metallurgie.
De positie van de handen wijst erop dat ze opzettelijk zo zijn neergelegd.
Gresky, J. et al 2023 / Nature
Ook hadden de Hyksos de gewoonte geïntroduceerd om de rechterhanden van vijandelijke soldaten af te snijden. Aangenomen wordt dat latere Egyptische dynastieën deze hardhandige traditie in stand hebben gehouden. Zo zijn er afbeeldingen uit die tijd gevonden in de tempel van Seti I in Abydos, ten westen van de rivier de Nijl in Opper-Egypte, waarop "een stapel handen" wordt getoond.
Dat alleen de rechterhanden in het paleis werden ontdekt, sluit mooi aan bij de theorie dat ze werden verwijderd om "als trofee mee te nemen", in plaats van als straf voor een misdaad. De auteurs van het onderzoek zeggen ook dat het onwaarschijnlijk is dat de handen van gevangenen zijn afgenomen, "aangezien dit hun potentieel als toekomstige slaven zou beperken". De onderzoekers leggen verder uit dat lichamelijke integriteit werd beschouwd als "van vitaal belang om te overleven in het Egyptische hiernamaals" en dat het amputeren ledematen bij van vijanden hen daarom voor eeuwig gehandicapt maakte.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
