In Southwark, Londen, hebben archeologen een once in a lifetime ontdekking gedaan. Een van de grootste collecties beschilderd Romeinse pleisterwerk ooit werd ontdekt in de stad. De duizenden fragmenten zijn door de onderzoekers weer zorgvuldig in elkaar gezet.

Tekst: Rens van Maasakker

"Het was alsof we de moeilijkste legpuzzel ter wereld in elkaar zetten", vertelt Han Li, senior gebouwmateriaalspecialist bij het Museum of London Archaeology (MOLA) in een statement. Na drie maanden intensief werk is het fresco uit Romeins Britannia weer in zijn. Het onthult gedetailleerde afbeeldingen van vogels, fruit, bloemen en lieren, evenals eeuwenoude graffiti en zelfs een directe link naar de kunstenaar die het ooit maakte.

Duizenden stukjes

De duizenden losse stukken pleisterwerk werden tijdens herontwikkeling van een bouwlocatie in 2021 in een grote put in het Southwark district van Londen. Het opgravingsteam vermoedt dat het fresco is gesneuveld toen het gebouw gesloopt werd. De Romeinse sloopwerkzaamheden resulteerden in duizenden gefragmenteerde stukken, gedumpt in een put.

Puzzel leggen

Han Li begon met een mix van nervositeit en opwinding aan het assemblageproces. "Veel van de fragmenten waren erg delicaat en stukken van verschillende muren waren door elkaar geraakt toen het gebouw werd gesloopt", legt hij uit. Langzaam maar zeker begonnen de ontwerpen, die meer dan 1800 jaar geleden voor het laatst werden gezien, weer te verschijnen. Levendige gele paneelontwerpen met zwarte tussenruimten, afbeeldingen van vogels, fruit en lieren (snaarinstrumenten vergelijkbaar met harpen) kwamen opnieuw tot leven.

Dankzij Li's toewijding, ondersteund door advies en middelen van MOLA's specialistenteams en externe collega's, heeft Senior Illustrator Faith Vardy kunnen beginnen met de reconstructie van deze kleurrijke kunstwerken, zodat hun volle pracht weer zichtbaar wordt. 

De schilders die deze fresco's creëerden, lieten zich inspireren door wanddecoraties uit andere delen van de Romeinse wereld, zoals Xanten en Keulen in Duitsland, en Lyon in Frankrijk. Deze schilderingen waren ontworpen om zowel de rijkdom als de verfijnde smaak van de eigenaar(s) van het gebouw te demonstreren.

Een kijkje in het dagelijks leven

Tijdens het reconstrueren van het fresco werd er ook een tastbare link gevonden naar een van de kunstenaars, namelijk de resten van een handtekening. Het fresco bevat de Latijnse woorden 'FECIT' ("heeft dit gemaakt"). Helaas is het fragment gebroken waar de naam van de schilder zou hebben gestaan, waardoor hun identiteit waarschijnlijk voor altijd onbekend blijft.

Het pleisterwerk onthult ook sporen van het dagelijks leven: oude graffiti. Een etsing van een bijna compleet Grieks alfabet is gevonden – het enige bekende voorbeeld van deze inscriptie uit Romeins Britannia. Vergelijkbare voorbeelden in Italië suggereren een praktisch gebruik, zoals een checklist of referentie. De vakkundig gekraste letters wijzen op een bedreven schrijver. Dit doet vermoeden dat het gebouw mogelijk een deels commerciële functie had, wellicht gerelateerd aan de opslag of distributie van goederen.

Nauwkeurig onderzoek heeft nog meer graffiti en zelfs richtlijnen van de schilders aan het licht gebracht. Deze waren vaak erg moeilijk te zien na twee millennia onder de grond, maar bij de juiste lichtinval kwamen verrassende afbeeldingen tevoorschijn, zoals een huilende vrouw en schetsen van bloemmotieven. 

Het verdere onderzoek naar elk pleisterstuk wordt voortgezet, inclusief vergelijkingen met andere fresco's uit Groot-Brittannië en de bredere Romeinse wereld. De resultaten zullen worden gepubliceerd en de fragmenten gearchiveerd voor toekomstige studie en tentoonstellingen.