Gevonden tartan
picture by Alan Richardson
Oudste tartan van Schotland blijkt 400 jaar bewaard gebleven in veenmoeras
In de jaren tachtig ontdekten archeologen een vreemde lap stof in een veenmoeras in Glen Affric - een gebied in de Schotse Hooglanden. Decennialang was niet precies duidelijk wat deze vondst precies was, maar nieuw onderzoek heeft dit raadsel nu opgelost. Het gevonden voorwerp blijkt de oudste nog bestaande Schotse tartan en is meer dan 400 jaar oud. Hoewel hij nu vervaagd is, was de tartan eeuwen geleden erg kleurrijk.
Betekenis tartan
Een tartan is een wollen stof met een ruitpatroon, waar onder meer de Schotse kilt van wordt gemaakt. Volgens historici droegen de Kelten millennia geleden al geruite kleding, maar in de loop der eeuwen werden ze vooral populair onder de clans in de Schotse Hooglanden. Een tartan bevat gekleurde wolgaren die geweven zijn in horizontale en verticale lijnen. Deze geruite patronen worden al eeuwenlang door Schotse clans en families gebruikt als identiteitskenmerk. Vandaag de dag gelden tartans nog steeds als een van de belangrijkste symbolen van Schotland.
Tartan patroon
Unsplash
Veenmoeras
De gevonden tartan is 400 jaar lang bewaard gebleven in een veenmoeras bij Glen Affric, een nauwe vallei op zo’n 25 km ten westen van Loch Ness. Dat de stof zo lang bewaard is gebleven, komt vooral door de bodem hier. Het moerasgebied waarin de vondst werd gedaan is bedekt met een laag van dode planten en mossen. Dit zorgt voor een bodem met een hoge zuurgraad en weinig zuurstof, waardoor het natuurlijke afbraakproces van organisch materiaal wordt vertraagd. Het is bekend dat hout, leer en zelfs menselijke botresten behouden kunnen blijven in dit soort veenmoerassen.
In Noord- en West-Nederland liggen veengebieden met een enigszins vergelijkbare bodem. Hier zijn dan ook veel relatief goed bewaarde voorwerpen uit de veengrond gehaald. Verschillende voorwerpen zoals hamers, tandwielen, munten en zelfs lichamen werden er gevonden. Misschien wel het bekendste voorbeeld hiervan is het Meisje van Yde.
Veenmoeras
Unsplash
Is dit wel de oudste tartan?
Hoewel het dus uitzonderlijk is dat stof zo lang bewaard blijft, is het niet de eerste keer dat er in Schotland een dergelijke vondst is gedaan. Ongeveer 90 jaar geleden werd in de buurt van Falkirk namelijk al een soortgelijke tartan gevonden. Deze zogenaamde ‘Falkirk-tartan’ was nog veel ouder, hij dateerde uit de derde eeuw na Christus. Deze tartan heeft twee tinten geel en bruin en wordt algemeen erkend als een vroege voorloper van de tartans. De vondst zat in een keramische pot met duizenden Romeinse munten. Echter: hoewel de stof in twee kleuren is geweven, is het patroon een eenvoudig geruit ontwerp en is er geen bewijs dat het garen is geverfd, wat betekent dat het geen "echte tartan" is. Vandaar dat de vondst in Glenn Affric wordt beschouwd als de oudst gevonden tartan ooit.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Onderzoek
Hoewel de tartan bij Glenn Affric al in de jaren tachtig ontdekt is, konden onderzoekers pas recent zijn herkomst definitief vaststellen dankzij moderne onderzoekstechnieken. In het National Museum Scotland werd een analyse van de garenkleurstof uitgevoerd, met behulp van een digitale microscoop met een hoge resolutie. De wetenschappers identificeerden vier kleuren, gemaakt van natuurlijke kleurstoffen. Zo namen ze sporen waar van wede, een bloeiende plant die als blauwe kleurstof kan worden gebruikt. Onderzoekers schatten dat de vondst dateert van vóór 1750, aangezien er geen kunstmatige kleurstoffen te ontdekken zijn.
Vervolgens voerden de onderzoekers in het Radiocarbon Laboratory van het Scottish Universities Environmental Research Centre (SUERC) een koolstofdatering uit. Met deze tests werd de meest waarschijnlijke datum van de tartan geschat. Deze ligt tussen 1500 en 1600, waarmee het de oudste "echte tartan" is die in Schotland is gevonden.
Peter MacDonald, hoofd onderzoek en collecties bij de Scottish Tartans Authority, laat in een verklaring aan LiveScience weten: ‘’We weten niet wie de eigenaar was. De rustieke aard van de stof betekent dat het hoogstwaarschijnlijk een kledingstuk was dat iemand droeg terwijl hij buiten aan het werk was.” Niks duidt erop dat de tartan van een hooggeplaatst persoon is.
Historische betekenis
De gevonden tartan in het veenmoeras van Glen Affric is volgens de voorzitter van de Scottish Tartans Authority een stuk van nationale en historische betekenis. Voorzitter John McLeish liet aan LiveScience weten: “Er is geen ander bewaard gebleven stuk tartan uit deze periode van deze leeftijd. Het is een opmerkelijke ontdekking en verdient nationale aandacht en behoud.’’
De oudste tartan van Schotland is vanaf deze week te zien op de Tartan-tentoonstelling in V&A Dundee, het designmuseum van Schotland.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
