Figure 1. (A) Illustratie van een scharnier (© S. Sorin, CNRS, CEPAM), based on Deschler-Erb 1998. (B) scharnier die bij Nice gevonden is (Transfert Masséna; Alpes-Maritimes, sample MR6258). (C) Decoratief plateau waar lijm van berkenteer gebruikt is (sample MR6253).
(A) © S. Sorin, CNRS, CEPAM, based on Deschler-Erb 1998. (B) (Transfert Masséna; Alpes-Maritimes, sample MR6258). (C) Credit: J.-D. Strich, CNRS, CEPAM, and I. Rodet-Belarbi, INRAP, CEPAM
Oudste lijm ter wereld werd 50.000 jaar lang gebruikt
Lijm is zo’n middel dat de mensheid altijd nodig heeft gehad. Om bijvoorbeeld een speerpunt stevig op een speer te zetten, of om sieraden te maken. Berkenteer blijkt lang het lijmmiddel bij uitstek te zijn geweest: 50.000 jaar lang.
Dat berkenteer als lijm werd gebruikt is niets nieuws. Uit oudere, maar ook recente vondsten blijkt dat de neanderthalers al wisten hoe ze berkenteer moesten maken en het konden gebruiken als lijm. Uit nieuw archeologisch onderzoek blijkt nu dat berkenteer zelfs zo goed werkte, dat ook de Galliërs het spul nog altijd als lijm gebruikten. Daarmee werd berkenteer ruim 50.000 jaar als lijm gebruikt.
Berkenteer niet vervangen
Lang werd gedacht dat in de ijzertijd, zo rond 800 voor christus, berkenteer werd vervangen door andere producten, op basis van bijvoorbeeld coniferen. Dat idee werd vooral gevoed door Romeinse vondsten, die lieten zien dat de Romeinen een ware lijmindustrie op basis van residu van coniferen hadden. Maar recente vondsten van Université Nice Sophia Antipolis / Université Côte d'Azur en Inrap hebben laten zien dat berkenteer nog in de Romeinse tijd werd gebruikt, en misschien nog wel langer.
Onderzoek naar archeologische vondsten
De onderzoekers baseren hun vermoeden op een studie naar archeologische vondsten uit een periode van de eerste zes eeuwen na het begin van onze jaartelling. Daaruit bleek dat berkenteer, lang nadat berkenteer volgens bestaande vermoedens in onbruik zou zijn geraakt, toch nog werd gebruikt. Uit die vondsten zou blijken dat de gallische volkeren berkenteer sterk vasthielden aan het traditionele gebruik van berkenteer.
Vraag voor archeologen
Dat levert de archeologen wel een interessante vraag op. De meeste vondsten waarop sporen van berkenteer werden gevonden, werden gedaan in gebieden waar nauwelijks berkenbomen voorkwamen, en die zijn nou net nodig om aan een grote vraag van berkenteer te kunnen voldoen. Er zijn grote hoeveelheden berkenbast nodig om berkenteer te maken. Dat levert enerzijds de vraag op hoe de Galliërs dan aan hun berkenteer kwamen. Anderzijds toont het volgens de onderzoekers aan dat de Galliërs, ondanks eventuele moeilijkheden, sterk vast hielden aan hun traditionele manieren om zaken te produceren.
Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Antiquity.
