Het insigne, met de inscriptie ‘AMOR VINCIT OMNIA’.
Hanna Borkowska voor NMM.
Middeleeuws liefdesinsigne duikt op in Polen
Poolse archeologen hebben in de kuststad Gdansk een hanger in de vorm van een tortelduif met een inscriptie gevonden. Het tinnen embleem uit de veertiende of vijftiende eeuw is een voorbeeld van een pelgrimsinsigne. Wat is dat precies?
Tekst: Floor Noordeman
Het object werd gevonden bij gepland renovatiewerk aan De Kraanpoort, een vijftiende-eeuwse havenkraan in Gdansk die tussen twee verdedigingstorens is gebouwd. Het gebouw is het oudste onderdeel van het plaatselijke scheepvaartmuseum. Onder de vogel in het motief bevindt zich een sjerp met de Latijnse inscriptie "AMOR VINCIT OMNIA", oftewel "Liefde overwint alles". Op de achterkant van de tortelduif zijn sporen te zien van twee losse ringen. Die werden gebruikt om het insigne aan een ketting te hangen of aan kleding te bevestigen.
De Kraanpoort in Gdansk stamt uit 1444.
© Ra Boe / Wikipedia, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons.
Modieus souvenir
Insignes zoals het gevonden exemplaar worden ook wel pelgrimsinsignes genoemd. In de late middeleeuwen waren ze immens in de mode. Ze zijn veel teruggevonden in de omgeving van Gdansk, waar ze vanuit West-Europa door reizigers mee naartoe werden genomen. Deze insignes waren meer dan souvenirs van een verre reis. Voor de pelgrim waren het ook objecten van religieuze toewijding, met genezende en kwaadwerende krachten. Net zoals de gemiddelde hedendaagse koelkastmagneet werden deze insignes massaal geproduceerd: uit lood of tin uit een stenen mal konden talloze exemplaren in een keer gemaakt worden.
Pelgrimsinsignes uit Zuid-Nederland.
De verdieping van Nederland, Public domain, via Wikimedia Commons.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Het insigne heeft de vorm van een tortelduif. Deze vogelsoort staat al sinds de oudheid bekend om haar loyaliteit aan haar broedpartner. Het is dus een logische keuze om dit dier samen met de spreuk “Liefde overwint alles” in een ontwerp te verwerken. Mogelijk was het een geschenk tussen vijftiende-eeuwse geliefden waarvan een op een verre reis was.
Renovatievondst
Bij de renovatie van de Kraanpoort is echter niet alleen het liefdesinsigne tevoorschijn gekomen. Ook een hoogwatersteen uit 1651 en een krant uit 1961 werden gevonden bij de werkzaamheden. De Kraanpoort was ooit de grootste kraan van de wereld. Nu is het gebouw sinds 2020 al onder renovatie vanwege grote schade die werd aangericht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door deze restauratie worden de originele muren uit de vijftiende eeuw zichtbaar. Ook wordt het uiterlijk van het gebouw teruggebracht naar hoe het eruit zag in de zeventiende eeuw.
Een havengezicht van Gdansk in de late achttiende eeuw. In het midden is op de achtergrond de Kraanpoort te zien.
Nationale Bibliotheek van Polen, Publiek domein, via Wikimedia Commons.
Volgens de huidige planning is de renovatie van de Kraanpoort klaar op 30 april 2024. Na die datum zal het liefdesinsigne te zien zijn in een nieuwe museumtentoonstelling in de Kraanpoort in Gdansk.
